Do ra đời vào ngày 1-4-2004 nên dịch vụ thư điện tử Gmail của nhà Google đã ăn mừng sinh nhật thứ 10 của mình vào đúng ngày Cá tháng Tư 2014. Vì thế, tuy vui thì vui thiệt, nhưng mọi người dùng Gmail vẫn phải đề cao cảnh giác với những gì có liên quan tới Gmail trong ngày này kẻo bị dính những quả lừa. Ngay cả Gmail có khuyến mãi, có tặng quà, có mời dự tiệc, bà con cũng nghi ngờ… thiện chí.

Hồi mới ra đời vào thời mà Hotmail của Microsoft và Yahoo Mail đang làm bá chủ, Gmail đã gây ấn tượng khi là hệ thống thư điện tử trên nền web cung cấp cho người dùng dung lượng lưu trữ miễn phí tới 1GB. Hộp thư Inbox tới 1.000MB cách đây 10 năm là dữ dằn lắm. Lúc đó các dịch vụ tương tự chỉ cho vài MB hay cao lắm là vài chục MB. Thí dụ như Hotmail lúc đó là dịch vụ webmail số 1 chỉ cho người dùng dung lượng lưu trữ miễn phí 2MB và hào hứng delete chẳng biết mỏi tay các thư mới gửi tới sau khi hộp thư đã xài hết, gây ra nhiều sự cố “bỗng dưng muốn khóc” cho người dùng do không nhận được những thư quan trọng. Nếu muốn mở rộng hộp thư lên 10MB, người dùng Hotmail phải trả 19,95 USD một năm. Sau khi Gmail tặng cho người dùng 1GB dung lượng lưu trữ, Yahoo Mail buộc lòng phải nâng dung lượng lưu trữ miễn phí từ 25MB lên 100MB.

Gmail lại có một cách đăng ký khác thường là người muốn mở tài khoản Gmail phải được một người đang dùng Gmail gửi thư mời. Cái vụ này tuy “không đơn giản hóa thủ tục hành chánh”, nhưng cũng làm cho người dùng tin vào khả năng bảo mật của Gmail. Cho không nhưng mà có chọn lọc và có điều kiện.

Cha đẻ của Gmail là Paul Buchheit, một nhà lập trình máy tính sinh trưởng tại thành phố Webster (bang New York) từng làm việc ở hãng Intel và sau đó trở thành nhân viên thứ 23 của Google. Sau 1 hay 2 tháng làm việc với dự án webmail của mình, ông có thêm một đồng sự mới là kỹ sư Sanjeev Singh. Êkip làm Gmail tăng dần, nhưng cho tới khi dịch vụ này chính thức ra đời vào năm 2004, số nhân sự của nó cũng chỉ trên chục người một chút.

Paul Buchheit tại bàn làm việc ở Google năm 1999.

Bản thân Gmail đã là một sự sáng tạo. Trong khi nhiều webmail khác đơn giản là những trang web kết chuỗi lại với ngôn ngữ HTML, Buchheit đã vượt qua những hạn chế của HTML bằng cách sử dụng mã JavaScript có tính tương tác cao. Điều này làm cho Gmail trông giống một phần mềm hơn là một chuỗi các trang web. Ngày nay lập trình AJAX (viết tắt của Asynchronous JavaScript and XML, có nghĩa là JavaScript và XML không đồng bộ) là một nhóm các công cụ phát triển web động và các ứng dụng Internet được dùng xây dựng các ứng dụng web. Còn hồi đó, khi nhóm Gmail đi tiên phong trong kỹ thuật này, mọi chuyện còn mò mẫm rất khó khăn. Buchheit nhớ lại là một trong những vấn đề mà họ đã gặp phải là các trình duyệt web lúc đó không ngon lành cành đào như bây giờ, chúng dễ chập cheng với JavaScript. Êkíp Gmail sợ rằng nếu như các trình duyệt web gặp sự cố, báo lỗi khi mở Gmail thì người dùng sẽ tẩy chay nó.

Sau khi rời Google vào năm 2006, tức chỉ 2 năm sau khi Gmail chào đời, Buchheit cùng với Singh khởi lập mạng xã hội FriendFeed và mạng này đã được Facebook mua lại năm 2009. Chỉ một năm sau, Buchheit đã rời khỏi Facebook và trở thành đối tác của một công ty đầu tư và chuyên tâm vào lĩnh vực này. Người ta nói rằng từ khi bắt đầu chơi đầu tư (năm 2006) cho tới năm 2008, cha đẻ Gmail đã đầu tư khoảng 1,21 triệu USD ở 32 công ty khác nhau. Trên trang blog của mình ngày 3-3-2014, Buchheit đã đăng lời kêu gọi ai đó giúp ông phân phối 100.000 USD tiền vốn cho các doanh nghiệp mới ở châu Phi. Ông giải thích: “Tôi yêu cái ý tưởng cho vay vi mô (microlending), những khoản cho vay nhỏ chừng vài trăm USD cho các nhà kinh doanh ở những khu vực nghèo khổ để họ có thể lập hay phát triển các doanh nghiệp của mình, giúp chúng đạt được mục tiêu độc lập tài chính.”

Dù thương hay ghét Gmail sau 10 năm thăng trầm cùng nó, đỡ tốn biết bao nhiêu chi phí dùng mail, người ta cũng phải nhìn nhận Gmail là một cuộc cách mạng về webmail. Gmail đã làm thay đổi hoàn toàn cách nhìn, cách xài webmail miễn phí. Nó sắp xếp các e-mail cùng một chủ đề thành một luồng, giúp người dùng dễ kiểm soát và không bị rơi rớt những e-mail có liên quan. Nó được tích hợp một bộ lọc chống thư rác mạnh mẽ, có các label cho các folder và dùng tính năng tìm kiếm thay cho sắp xếp mail.

Trong suốt một thập niên qua, Google đã liên tục gia tăng một cách đáng đồng tiền bát gạo dung lượng lưu trữ miễn phí, bổ sung vô số tính năng, trong đó có công cụ kiểm tra lỗi chính tả, có các theme, đặc biệt là tính năng Undo Send võ lâm đệ nhất bí kíp.

Hiện nay, ở tuổi lên 10, Gmail có hơn 500 triệu người dùng trên khắp thế giới (so với hơn 273 triệu của Yahoo Mail và hơn 400 triệu người dùng của Hotmail mà nay đổi thành Outlook.com). Gmail cho phép người dùng cá nhân được gửi email với dung lượng tới 25MB và mở rộng dung lượng lưu trữ miễn phí tới 15GB (nếu trả tiền thì có dung lượng tới 30TB).

Happy Birthday to Gmail!

PHẠM HỒNG PHƯỚC

(Saigon 2-4-2014)