Sáng 30-1-2020, báo Anh Daily Mail chạy tít: “We’re leaving EU tomorrow!” (Chúng tôi rời khỏi EU ngày mai!).

Website của Chính phủ Anh cũng có trang “Prepare for Brexit if you live in the UK” (Sẵn sàng cho Brexit nếu bạn sống ở Anh quốc) cung cấp đủ loại thông tin cần thiết cho công dân Anh sau khi rời khỏi Liên mình Châu Âu (EU).

Nghị viện Châu Âu (European Parliament, EP) trong cuộc bỏ phiếu cuối cùng về Brexit vào ngày 29-1-2020 (lúc rạng sáng 30-1-2020, theo giờ VN) với 621 phiếu thuận và 49 phiếu chống đã chính thức thông qua việc Anh rời khỏi EU sau 47 năm là thành viên của các khối nước Châu Âu qua các thời kỳ lịch sử. Sau cuộc bỏ phiếu này, nhiều nghị sĩ Châu Âu (MEP) đã cùng đứng lên hát bài ca dân gian Scotland “Auld Lang Syne” như một nghi thức chia tay Anh. 73 MEP của Anh cũng tự động mất ghế của mình tại EP. Đây là lần đầu tiên EU chứng kiến một thành viên ra đi.

European Union chính thức ra đời khi Hiệp ước Maastricht Treaty – với 2 “kiến trúc sư” chính là Thủ tướng Đức Helmut Kohl và Tổng thống Pháp François Mitterrand – có hiệu lực vào ngày 1-11-1993. Tiền thân của EU là các tổ chức nhóm nước Châu Âu khởi từ năm 1947 gọi là Liên minh Pháp –  Anh (Franco-British alliance).

Năm 1967, Anh đã xin gia nhập Khối Thị trường Chung (Common Market), nhưng bị Tổng thống Pháp Charles de Gaulle dùng quyền phủ quyết bác bỏ. Và ngày 1-1-1973, Thủ tướng Anh Edward Heath đã ký văn bản để Anh chính thức gia nhập Khối Thị trường Chung Châu Âu (European Common Market), bắt đầu 47 năm Anh là thành viên của các khối nước Châu Âu mà cuối cùng là EU.

Và đúng 23g ngày 31-1-2020, theo giờ London, Anh sẽ không còn là thành viên EU nữa. Khối nước này sẽ chỉ còn 27 nước. Mối quan hệ Anh và EU sẽ có 11 tháng chuyển tiếp (transition period, kết thúc ngày 31-12-2020), trong đó Anh vẫn tiếp tục được hưởng quyền lợi từ các thỏa thuận thương mại giữa EU với các nền kinh tế khác, nhưng sẽ không có tiếng nói quyết định với EU nữa.

Việc Anh rời EU được gọi là Brexit (ghép giữa 2 từ British – Anh và exit – ra khỏi). Sau một thời gian dài âm ỉ, vận động và tranh cãi, ngày 23-6-2016, Anh tố chức cuộc trưng cầu ý dân với kết quả có 51,9% người tham gia bỏ phiếu đồng ý rời khỏi EU. Tiến trình Brexite bắt đầu từ tháng 3-2017 sau khi Chính phủ Anh chính thức tuyên bố quyết định chia tay EU.

Thực tế là với tỷ lệ người bỏ phiếu đồng ý sít sao (51,9%), Brexit đã gây chia rẽ trong nội bộ nước Anh. Tranh cãi tiếp diễn. Thậm chí Chính phủ Anh có lúc đã muốn “trở cờ”. Cuộc “bỏ phiếu ý nghĩa” (meaningful vote) lần thứ nhất về Hiệp định Rời khỏi (Withdrawal Agreement) do Chính phủ Anh của nữ Thủ tướng Theresa May đề nghị đã bị Hạ viện Anh (UK House of Commons) ngày 15-1-2019 bác bỏ với tỷ lệ phiếu 432-202. Tới ngày 12-3-2019, Chính phủ Anh lại bị thua lần nữa trong “bỏ phiếu ý nghĩa” lần thứ hai với tỷ lệ phiếu 391-242. Và ngày 29-3-2019, trong lần bỏ phiếu thứ 3 về Hiệp định Rời khỏi, Nghị viện Anh lại bác bỏ ý muốn của Chính phủ Anh với tỷ lệ 344-286. Vậy là định mệnh đã an bài.

Thật ra, trong những năm là thành viên EU, Anh là một nước “khác biệt”, kiểu “chân trong, chân ngoài”. Anh vẫn giữ đồng tiền riêng (bảng Anh) chứ không dùng đồng tiền chung Châu Âu euro (liên minh tiền tệ Châu Âu – eurozone thành lập năm 1999 và có hiệu lực đầy đủ vào năm 2002 có 19 nước EU tham gia). Anh cũng đứng ngoài khu vực Schengen Area, thành lập năm 1995 từ Hiệp định  Schengen Agreement năm 1985, gồm 26 nước Châu Âu xóa bỏ các hình thức kiểm tra biên giới trong nội bộ với nhau (công dân các nước này cũng như du khách nhập cảnh hợp pháp tới các nước này có thể tự do đi lại trong cả khu vực).

Anh vào năm 2018 là có GDP lớn thứ 5 thế giới và thứ 2 ở EU. Sau khi Anh rời khỏi, EU sẽ còn 27 nước với 447 triệu dân (từ 513 triệu dân khi còn Anh); tổng diện tích 4.232.147 km vuông (từ 4.475.757 km vuông); tổng GDP 13.500 tỷ euro (từ 15.900 tỷ euro).

Nhưng có lẽ sẽ có một nỗi lo canh cánh: liệu Anh có là một tiền lệ và một sự mở đầu cho những cuộc ra đi khác khỏi EU?

PHẠM HỒNG PHƯỚC

+ Ảnh: Internet. Thanks.