Lâu nay trên mạng xã hội xuất hiện ngày càng nhiều hình ảnh, clip quay lén những cảnh nhạy cảm của giới nữ. Vì sao lại có những hình ảnh đó, đặc biệt là khi nạn nhân ở những chỗ riêng tư?

Chiều 2-10-2023, chúng tôi thử tìm kiếm trên Google Tìm Kiếm với từ khóa liên quan. Thật kinh hoàng khi có khoảng 32,6 triệu kết quả trả về, trong đó vô thiên lủng đường liên kết dẫn tới những trang web cung cấp những video được dán nhãn “quay lén”. Trên mạng Facebook cũng đầy những hình ảnh và clip quay lén. Còn trên mạng Telegram, có những nhóm kết bạn chuyên đề về “quay lén” mà người ta có thể dễ dàng chào bán hay tìm mua những clip quay lén “hót”.

Tất nhiên, các hình ảnh quay lén được thu từ những những chiếc camera. Ngoài những kẻ bệnh hoạn dùng camera “trinh thám” hay thậm chí smartphone để rình mò quay lén, có rất nhiều nguồn từ những chiếc camera trên thiết bị và những camera giám sát an ninh có nối mạng Wi-Fi. Đây chính là những nguồn cực kỳ nguy hiểm mà lại đang phổ biến, được gắn khắp nơi để phục vụ việc giám sát, quan sát từ xa.

Theo TelecomDaily, Việt Nam nằm trong Top 10 quốc gia dẫn đầu về số lượng camera an ninh công cộng đang hoạt động, với tổng số 2,6 triệu chiếc được lắp đặt bằng kinh phí của Nhà nước. Dự báo đến năm 2025, Việt Nam có khoảng 15 triệu camera công cộng. Trong khi đó, ở mảng doanh nghiệp và người dân, nhu cầu camera an ninh, giám sát dự báo lên đến cả trăm triệu chiếc.

Không ai trên thế giới có thể phủ nhận được những lợi ích mà loại hình camera giám sát, an ninh đem lại. Anh K. ở Bình Thạnh (TP.HCM) có người mẹ hơn 80 tuổi ở quê. Vậy là mấy anh em anh đã cho gắn camera khắp nơi trong và ngoài nhà để có thể theo dõi từ xa tình trạng mẹ mình. Phát hiện có gì đáng ngại là lập tức gọi điện báo cho cô em sống chung với mẹ. Trong khi đó, anh P. ở Tân Bình (TP.HCM) cho gắn camera ở văn phòng và nhà kho của công ty để có thể theo dõi khi anh về nhà hay đi đâu xa, thậm chí đi nước ngoài.

Thế nhưng, nếu không cẩn trọng và biết cách sử dụng, các camera giám sát, an ninh lại như ma xó, phản chủ trở thành những “kẻ nằm vùng” cho bọn xấu. Nhiều hình ảnh quay lén có nguồn là camera an ninh. Do các camera giám sát, an ninh phải kết nối với Internet để có thể quan sát từ xa, đặc biệt là qua mạng không dây Wi-Fi, chúng rất dễ bị bọn tôi phạm công nghệ hack chiếm quyền sử dụng, bắt camera phục vụ theo ý của chúng. Điểm chết người là các camera giám sát, an ninh nằm trong nhóm thiết bị có độ bảo mật thấp.

Camera an ninh cho ngôi nhà thông minh. (Ảnh: Lumina Homes).

Nhà thông minh (smarthome) đang là một xu hướng của thế giới, cũng như tại Việt Nam. Theo định nghĩa của đại từ điển bách khoa online Wikipedia, nhà thông minh là ngôi nhà, căn hộ, công trình xây dựng được trang bị các thiết bị thông minh có kết nối Internet nhằm mục đích giúp cho ngôi nhà trở nên thông minh hơn, mà người dùng có thể kiểm soát, điều khiển các thiết bị đó từ xa. Thống kê của Statista cho biết, doanh thu thị trường nhà thông minh ở Việt Nam là 239,93 triệu USD (năm 2022), dự báo tăng lên 453,81 triệu USD vào năm 2026, đạt tốc độ tăng trưởng hàng năm trong giai đoạn 2022-2026 là 17,28%. Đối tượng chính của thị trường nhà thông minh là tầng lớp từ trung lưu trở lên. Theo dự báo, Việt Nam vào năm 2030 sẽ có khoảng 56 triệu người thuộc tầng lớp trung lưu (chiếm 53,6% dân số). Điều này cho thấy số lượng nhà thông minh ở Việt Nam tuy hiện có tỷ lệ còn thấp so với nhiều nước nhưng không hề nhỏ và đang không ngừng tăng nhanh. Mà một trong những thành phần chính của nhà thông minh hiện nay là hệ thống camera giám sát, an ninh.

Trước đây, một số hãng TV đã trang bị cho những mẫu TV Thông minh của mình hệ thống camera nối mạng để phục vụ cho các cuộc gọi video call. Sau đó, họ bỏ cuộc chơi vì đã có những báo cáo về một số vụ người dùng vô ý không tắt camera nên hình ảnh trong nhà bị truyền tới nhà người khác. Rồi còn những cảnh báo về nguy cơ camera nối mạng trên Smart TV có thể bị bọn tội phạm công nghệ chiếm quyền sử dụng.

Những người sử dụng laptop cũng luôn được khuyến cáo nên dùng băng keo dán bít webcam lại khi không sử dụng cho các cuộc gọi. Đó là lý do mà hiện nay nhiều hãng đã chế thêm tấm che vật lý cho camera trên laptop.

Các nhà chuyên môn cũng cảnh báo phụ huynh cẩn trọng với những chiếc máy tính bảng, smartphone giao cho con trẻ chơi. Những chiếc camera trên chúng trong tay bọn trẻ ẩn chứa quá nhiều nguy cơ khiến cả nhà “lên sóng” mà không hề hay biết.

Ông Ngô Tuấn Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội An toàn Thông tin Việt Nam (VNISA), lưu ý người dùng 2 dấu hiệu khác thường cho thấy camera an ninh của mình có thể đang bị kẻ khác chiếm quyền sử dụng. Một là, camera có âm thanh thoại 2 chiều bỗng xuất hiện âm thanh lạ chen vào. Hai là, camera bỗng dung tự quay về những góc không phải do người dùng thiết đặt.

Những chuyên viên về camera giám sát, an ninh nói rằng người dùng chỉ nên gắn camera ở những không gian công cộng trong nhà như phòng khách, các cửa ra vào,… Tuyệt đối không nên gắn camera tại những vị trí riêng tư như phòng ngủ, nhà tắm – nhà vệ sinh (kể cả gắn bên ngoài). Cũng như tránh gắn ở những vị trí có thể ghi hình cả những chốn riêng tư.

Nguy cơ từ các camera giám sát, an ninh còn đến từ chất lượng thiết bị và nguồn gốc thiết bị. Hiện nay, thị trường camera giám sát, an ninh ở Việt Nam rất hỗn loạn. Theo nhiều khảo sát, có khoảng 90% lượng camera ở Việt Nam có nguồn gốc nước ngoài. Điều đó có nghĩa dữ liệu thu được có thể bị chuyển về máy chủ của hãng ở nước ngoài. Đại tá Phạm Văn Hiệu, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp An ninh (H08, Bộ Công an) cho biết: “Hầu hết camera được nhập khẩu qua đường tiểu ngạch với xuất xứ rất đa dạng. Đó là một trong những nguy cơ gây lộ lọt hình ảnh, đặc biệt là những hình ảnh nhạy cảm.” Giá cả thì rất linh hoạt, gần như giá nào cũng có và ở phân khúc giá rẻ chủ yếu là các camera của thượng vàng hạ cám thương hiệu nhiều khi chẳng ai biết. Các camera giá rẻ tất nhiên có chất lượng kém và độ an ninh, bảo mật coi như có cũng như không. Vì thế, các chuyên gia khuyên người dùng nên chấp nhận đầu tư đúng mức, chọn mua thiết bị của những thương hiệu lớn và có uy tín, cũng như từ các nhà phân phối đáng tin cậy. Tốt nhất là cả hệ thống camera giám sát, an ninh của nhà chỉ nên trang bị thiết bị cùng thương hiệu vì càng có nhiều thương hiệu khác nhau, càng khó quản lý và càng tăng nguy cơ bị lộ lọt dữ liệu.

• Bản in trên báo Người Lao Động thứ Tư 4-10-2023 và trên báo NLĐ Online.

NGÔ LÊ