Lên nương, xuống ruộng cùng AI

Posted by phphuoc on March 22, 2024 in THẾ GIỚI CÔNG NGHỆ Comments Off

Không còn là chuyện khoa học viễn tưởng trong phim của Hollywood đâu nghen. Các ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) giờ đây đang có mặt chung quanh mọi người và xâm nhập hầu như mọi lĩnh vực cuộc sống con người. “Ra ngõ gặp AI” hay thậm chí “Nhìn quanh thấy AI”. Vì thế, sự xuất hiện của những chàng nông phu AI hay những cô thôn nữ AI chẳng mấy lâu nữa sẽ trở thành “chuyên thường ngày ở huyện”.

Một sớm cuối năm 2023, người viết bài này hỏi ChatGPT của OpenAI: “ChatGPT có biết làm nông nghiệp không?” Ứng dụng chatbot AI ChatGPT 3.5 trả lời: “Tính đến thời điểm kiến thức của tôi được cập nhật lần cuối vào tháng 1 năm 2022, tôi có thể cung cấp thông tin và hỗ trợ liên quan đến nông nghiệp dựa trên dữ liệu đã được huấn luyện. Tuy nhiên, tôi không thể thực hiện các công việc cụ thể như làm nông nghiệp trong thực tế. Bạn có thể đặt câu hỏi hoặc chia sẻ thông tin cụ thể về nông nghiệp mà bạn quan tâm, và tôi sẽ cố gắng cung cấp thông tin hữu ích dựa trên kiến thức của mình.”

Bèn truy hắn: “Chàng nông dân AI là ai?” ChatGPT trả lời: “Không có khái niệm cụ thể về “chàng nông dân AI” trong ngữ cảnh thông tin hiện tại của tôi. Nếu đây là một khái niệm hoặc tên của một dự án cụ thể sau thời điểm kiến thức của tôi được cập nhật (tháng 1 năm 2022), thì tôi có thể không biết đến nó.”

Hỏi thêm: “Hình mẫu một cô thôn nữ AI như thế nào?” ChatGPT trả lời: “Việc mô tả hình mẫu của một cô thôn nữ AI là một vấn đề nhạy cảm và có thể dẫn đến những quan ngại về giới tính và hình ảnh. Trong thiết kế và triển khai AI, quan trọng nhất là tôn trọng và đảm bảo sự đa dạng, không tạo ra hình ảnh định kiến hoặc góp phần vào bất kỳ đặc điểm kỳ thị nào. Nên lưu ý rằng AI không phải là nhân cách thực sự và không có giới tính. Đối với các hệ thống AI, quan trọng nhất là phải thúc đẩy sự công bằng, minh bạch và tránh định kiến.”

Ảnh do AI Microsoft Designer DALL-E 3 tạo. Thanks.

Hơi bị chán với cái ChatGPT của thế kỷ 21 mà nghiêm túc, đạo mạo như thế kỷ 19-20, người viết bài bèn quay qua tám chuyện với ứng dụng AI Copilot của Microsoft. Cũng với những câu hỏi tương tự:

– “Copilot có biết làm nông nghiệp không?”

– “Chào bạn, Copilot là một công cụ hỗ trợ viết code thông minh của Microsoft và không được thiết kế để giúp đỡ trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, nếu bạn cần hỗ trợ về nông nghiệp, tôi có thể giúp bạn tìm kiếm thông tin trên web. Bạn có thể cung cấp cho tôi thêm thông tin về những gì bạn đang tìm kiếm?”

– “Chàng nông dân AI là ai?”

– “Tôi không biết về một chàng nông dân AI cụ thể nào. Tuy nhiên, nông dân là những người lao động cư trú ở nông thôn, tham gia sản xuất nông nghiệp. Nông dân sống chủ yếu bằng ruộng vườn, sau đó đến các ngành nghề mà tư liệu sản xuất chính là đất đai. Tùy từng quốc gia, từng thời kỳ lịch sử, người nông dân có quyền sở hữu khác nhau về ruộng đất. Họ hình thành nên giai cấp nông dân, có vị trí, vai trò nhất định trong xã hội.”

Giàng ơi, ứng dụng AI này nói cứ như một báo cáo viên chính trị làu làu sách kinh điển vậy á.

– “Hình mẫu một cô thôn nữ AI như thế nào?”

– “Tôi không biết về hình mẫu cô thôn nữ AI cụ thể nào. Tuy nhiên, nếu bạn muốn tìm kiếm hình ảnh của một cô thôn nữ, tôi có thể giúp bạn tìm kiếm trên web. Dưới đây là một số kết quả tìm kiếm liên quan đến cô thôn nữ… Tuy nhiên, nếu bạn muốn tìm kiếm hình ảnh của một cô thôn nữ AI, tôi không thể giúp bạn vì đó là một khái niệm trừu tượng.”

Dù sao, đây chỉ là những mẩu cà khịa với ứng dụng AI. Và có lẽ biết mình bị cà khịa, chúng cũng trả lời ba phải, khía chỗ nào cũng trúng. Nhưng nếu bạn hỏi về kiến thức chuyên môn gì đó, các ứng dụng chat AI với kho cơ sở dữ liệu khổng lồ thu thập toàn cầu được huấn luyện, sẽ trả lời khiến bạn ngất ngây vì sự thông tường của chúng. Chẳng hạn, khi hỏi ChatGPT cách ghép cây cảnh, hắn lập tức cung cấp cho bạn những kiến thức và những lưu ý khi thực hiện ghép cây cảnh.

Người viết bài thử hỏi: “Năm 2024 ở miền Tây Nam Bộ thì thời điểm nào là trồng lúa tốt nhất?” ChatGPT trả lời: “Thời điểm trồng lúa tốt nhất phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại đất, thời tiết và các điều kiện địa phương cụ thể. Tuy nhiên, ở miền Tây Nam Bộ Việt Nam, nơi có đặc điểm khí hậu nhiệt đới, thời kỳ tốt nhất để trồng lúa thường nằm trong mùa vụ mùa hè-đông.” Hắn liệt kê thời điểm của các mùa vụ trong năm, rồi cẩn thận chốt hạ: “Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia nông nghiệp địa phương hoặc cơ quan quản lý nông nghiệp để có thông tin chi tiết và chính xác nhất về điều kiện trồng lúa trong vùng cụ thể của bạn. Các yếu tố như kiểu đất, tình hình thời tiết cụ thể trong năm 2024, và các phương pháp canh tác sẽ ảnh hưởng đến quyết định trồng lúa của bạn.”

Sự ra mắt chính thức của ChatGPT, một ứng dụng chatbot AI của công ty khởi nghiệp OpenAI (Mỹ) hồi cuối năm 2022, đã bật nút khởi động cho làn sóng ứng dụng AI bùng lên khắp toàn cầu trong năm 2023. Và năm 2024 được giới chuyên môn coi là năm của AI.

AI bây giờ không còn là chuyện xa vời, chỉ là chuyện học thuật, ở những “ông lớn” công nghệ. AI 2024 đã đến gần hơn với cuộc sống mọi người và nằm ngay trên những thiết bị bỏ trong túi quần. Hai “ông lớn bán dẫn” chuyên thiết kế chip xử lý cho thiết bị di động là Qualcomm và MediaTek trong những tháng cuối năm 2023 đều đã ra mắt những con chip mới được phát triển để hỗ trợ các ứng dụng và tác vụ AI ngay trên thiết bị người dùng đầu cuối. Như Qualcomm Snapdragon 8 Gen 3, MediaTek Dimensity 9300. Trung tuần tháng 12-2023, Intel chính thức công bố thế hệ CPU mới hỗ trợ AI là Intel Core Ultra và ngay cuối năm 2023, người dùng trên thế giới đã có thể sở hữu những chiếc laptop đầu tiên được trang bị dòng CPU hỗ trợ AI này.

Đặc biệt, xu hướng thời thượng hiện nay khi nói tới AI là nói về AI tạo sinh (generative AI). Công nghệ AI đã vượt qua mức độ tổng hợp, phân tích và xử lý dữ liệu rồi dưa ra dự đoán ban đầu để giờ có thể suy luận, sáng tạo và tự học theo con người để ngày càng gần với con người hơn.

Đại học York (Anh) nhận định: “Trong những năm gần đây, AI đã len lỏi vào cuộc sống hằng ngày của chúng ta theo những cách mà chúng ta thậm chí có thể không nhận thức được. Nó đã trở nên phổ biến đến mức nhiều người vẫn không nhận thức được tác động của nó cũng như sự phụ thuộc của chúng ta vào nó. Từ sáng đến tối, trong các hoạt động thường ngày của chúng ta, công nghệ AI thúc đẩy phần lớn những việc chúng ta làm.”

AI có thể làm những gì cho nông nghiệp? Nói cho vuông tròn, AI làm được gì cho các lĩnh vực khác thì cũng có thể hỗ trợ như vậy cho nông nghiệp. Có thể nói gọn như vầy: AI sẽ giúp nâng các ứng dụng công nghệ cho nông nghiệp lên tầm cao mới, có hiệu năng và hiệu suất cao hơn, siêu hơn. Chẳng hạn, tự động hóa nông nghiệp từ nhiều năm nay đã giúp giảm sức lực cho người nông dân đồng thời tăng năng suất sản xuất. Bây giờ có thêm AI trợ giúp, các hoạt động sản xuất nông nghiệp trở nên thông minh hơn, có thể tự học hỏi để càng lúc càng phù hợp hơn với thực tế từng hộ gia đình và tổ chức nông nghiệp, làm giúp cho người nông dân những công việc thu thập dữ liệu, tính toán, lên kế hoạch, đặc biệt là những công việc phải lặp đi lặp lại vừa tốn công sức và thời gian, vừa dễ gây nhàm chán.

Có một thuật ngữ mới là “Agricultural Intelligence” (tạm dịch là “trí thông minh nông nghiệp”).

Trang FoodTank, chuyên tư vấn về lương thực, viết rằng: Hãy tưởng tượng một trăm năm trước nếu nông dân được tiếp cận với khối lượng thông tin khổng lồ về đặc điểm đất đai, các giống cây trồng họ đang trồng và thậm chí cả những biến động của khí hậu địa phương. Loại thông tin này có thể đã ngăn chặn được một cuộc khủng hoảng môi trường như Dust Bowl những năm 1920 ở vùng Trung Tây nước Mỹ. Nhưng thậm chí vào mười năm trước, bạn sẽ bị coi là phi thực tế nếu cho rằng nông dân có thể tiếp cận được loại thông tin này.

Tác giả Elliott Brennan, một nông dân Anh và nhà nghiên cứu về lương thực, cho biết: Đối với nhóm đằng sau Nền tảng CGIAR cho Dữ liệu lớn trong Nông nghiệp (CGIAR Platform for Big Data in Agriculture), nông nghiệp là biên giới tiếp theo trong việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để giải quyết hiệu quả các vấn đề phức tạp. Nhóm này – bao gồm các nhà sinh vật học, nhà nông học, nhà dinh dưỡng và nhà phân tích chính sách làm việc với các nhà khoa học dữ liệu – đang sử dụng các công cụ Dữ liệu lớn (Big Data) để tạo ra các hệ thống AI có thể dự đoán kết quả tiềm năng của các kịch bản tương lai cho nông dân. Bằng cách tận dụng lượng dữ liệu khổng lồ và sử dụng phân tích tính toán sáng tạo, Nền tảng CGIAR đang nỗ lực giúp nông dân tăng hiệu quả và giảm thiểu rủi ro vốn có trong nông nghiệp.

Hindawi, một tờ báo về chất lượng lương thực, đưa ra nhận định: “Dân số thế giới dự kiến sẽ đạt hơn 9 tỷ người vào năm 2050, điều này đòi hỏi sản lượng nông nghiệp và thực phẩm phải tăng 70% để đáp ứng nhu cầu, một thách thức nghiêm trọng đối với ngành nông nghiệp thực phẩm. Yêu cầu đó, trong bối cảnh khan hiếm tài nguyên, biến đổi khí hậu, đại dịch COVID-19 và những phỏng đoán kinh tế xã hội rất khắc nghiệt, khó có thể thực hiện được nếu không có sự can thiệp của các công cụ tính toán và chiến lược dự báo. Bằng cách này, chúng tôi báo cáo tầm quan trọng của trí tuệ nhân tạo (AI) và máy học (Machine learning, ML) như một phương pháp tích hợp tiếp cận đa ngành mang tính dự đoán để cải thiện lĩnh vực thực phẩm và nông nghiệp, tuy nhiên vẫn có một số hạn chế mà các bên liên quan cần xem xét.”

Ấn Độ là nước có dân số đông nhất nhì thế giới (hơn 1,4 tỷ người) và là một nước có nền nông nghiệp lớn (dù hiện nay chí chiếm 18,1% trong GDP của nước này). Nước Nam Á này phải gồng minh giải quyết nạn nhân mãn, phải luôn đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp để trước tiên là nuôi sống người dân nước mình. Ấn Độ cũng là một trong những nước triển khai thành công cuộc Cách mạng Xanh hồi thập niên 1960. Đây là cuộc Cách mạng nông nghiệp lần thứ ba (diễn ra trên toàn cầu từ thập niên 40 đến thập niên 60 của thế kỷ 20), là một giai đoạn chuyển giao công nghệ trong sản xuất giúp gia tăng đáng kể sản lượng nông nghiệp. Giờ đây, trong kỷ nguyên AI, Ấn Độ cũng đang tích cực ứng dụng trí tuệ nhân tạo cho lĩnh vực nông nghiệp.

Chẳng hạn Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã có Sáng kiến Trí tuệ nhân tạo phục vụ đổi mới nông nghiệp (Artificial Intelligence for Agriculture Innovation, AI4AI) nhằm mục đích chuyển đổi ngành nông nghiệp ở Ấn Độ bằng cách thúc đẩy sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ khác. Được dẫn dắt bởi Trung tâm Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (C4IR) Ấn Độ và Nền tảng định hình tương lai của trí tuệ nhân tạo và máy học, sáng kiến này quy tụ các đại diện chính phủ, học viện và doanh nghiệp để hợp tác phát triển và triển khai các giải pháp đổi mới trong ngành nông nghiệp.

Tính đến tháng 1-2023, hơn 7.000 nông dân ở bang Telangana (Ấn Độ) đã đăng ký tham gia dự án thí điểm, tập trung vào các nhà sản xuất ớt. Những nông dân này đang nhận được hỗ trợ dưới dạng các công nghệ AI khác nhau, bao gồm kiểm tra chất lượng gieo hạt, kiểm tra đất, theo dõi sức khỏe cây trồng, dự đoán thời điểm và ước tính thời gian làm đất, cũng như tiếp cận khách hàng và nhà cung cấp mới ở các khu vực địa lý khác nhau.

Tác giả Nurul Natasya Nadia viết trên LinkedIn rằng: “Để giảm thiểu rủi ro và khiến chúng dễ quản lý hơn, việc khám phá việc triển khai trí tuệ nhân tạo (AI) trong nông nghiệp trên quy mô toàn cầu mang lại nhiều hứa hẹn. AI có tiềm năng cách mạng hóa ngành nông nghiệp, trao quyền cho nông dân đạt được kết quả cao hơn với ít nỗ lực hơn, đồng thời mang lại nhiều lợi ích khác. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là AI không phải là công nghệ độc lập mà là một công cụ bổ sung có thể hỗ trợ các hoạt động nông nghiệp hiện có.”

Nông thôn mới của kỷ nguyên AI là nông thôn thông minh. Không chỉ những người nông dân mà mọi người sống ở nông thôn sẽ ngày càng được tiếp cận nhiều hơn các ứng dụng và thiết bị tích hợp AI. Nông thôn thông minh có nghĩa là văn minh hơn, đời sống được nâng lên tốt hơn. Đó không hề là giáo điều hay mơ ước. Bởi đó là viễn cảnh của xã hội loài người trong kỷ nguyên AI.

Nhân dịp Tết Gíap Thìn 2024, người viết bài bèn hỏi:

– “ChatGPT có thích Tết Việt Nam không?”

– “Tính chất và sở thích không phải là điều có thực tại đối với tôi, ChatGPT. Tôi là một chương trình máy học được thiết kế để cung cấp thông tin và hỗ trợ trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Tôi không có cảm xúc, sở thích hay ý kiến cá nhân. Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào về Tết Việt Nam hoặc cần thông tin liên quan đến ngày lễ này, hãy gửi câu hỏi cho tôi, và tôi sẽ cố gắng hỗ trợ bạn tốt nhất có thể.”

– “Copilot có thích Tết Việt Nam không?”

– “Microsoft Copilot là một công cụ hỗ trợ viết code thông minh của Microsoft và không có khả năng thích hay không thích bất kỳ ngày lễ nào. Tuy nhiên, Tết Việt Nam là một ngày lễ quan trọng và truyền thống của người Việt Nam. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về Tết Việt Nam, tôi có thể giúp bạn tìm kiếm thông tin trên web. Bạn có thể cung cấp cho tôi thêm thông tin về những gì bạn đang tìm kiếm?”

Vậy đó, cho tới thời điểm Tết Giáp Thìn 2024 này, các ứng dụng chatbot AI đã là công cụ tuyệt vời giúp người dùng tìm kiếm thông tin và kiến thức trong kho tàng tri thức toàn cầu trên Internet. Còn nếu muốn tìm ai đó để hủ hỉ rù rì tâm sự đời tôi trong mấy ngày năm hết, Tết đến, bạn vẫn không có sự lựa chọn nào tối ưu hơn là những cô thôn nữ bằng xương bằng thịt.