Vào lúc 16g ngày thứ Tư 2-4-2025 theo giờ Washington DC (3g sáng 3-4 theo giờ VN), tại sân cỏ Rose Garden trong Tòa Bạch ốc (White House), Tổng thống thứ 47 của Hoa Kỳ, ông Donald Trump đã công bố chính sách thuế mới với các mức thuế quan mới được áp dụng đối với hơn 180 quốc gia và vùng lãnh thổ trên tòa cầu, bao gồm các nước thuộc Liên minh Châu Âu (EU). Tại sự kiện này, ông đã ký sắc lệnh (Executive Order) “Điều chỉnh Nhập khẩu bằng Thuế quan đối ứng để sửa chữa các thực hành thương mại góp phần vào thâm hụt thương mại hàng hóa hàng năm lớn và liên tục của Hoa Kỳ” (Regulating Imports with a Reciprocal Tariff to Rectify Trade Practices that Contribute to Large and Persistent Annual United States Goods Trade Deficits) áp chính sách thuế mới lên hàng nhập khẩu vào Mỹ.

Tất cả hàng hóa nhập khẩu từ tất cả các nước vào Mỹ sẽ chịu mức thuế cơ bản (baseline tariffs) 10%. Vấn đề gây sốc nặng là loại “thuế đối ứng” (reciprocal tariff) mà ông Trump đưa ra với lý do dựa trên thực tế thương mại bất công đối với Mỹ. Hơn 60 nước (trong đó có Việt Nam) bị dính loại thuế này.

Theo công bố của Mỹ, trong năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang nước này đạt 136,6 tỷ USD; trong khi Việt Nam mua hàng hóa từ Mỹ là 13,1 tỷ USD. Như vậy, Mỹ bị thâm hụt thương mại 123,5 tỷ USD. Vậy là “Tariffs Charged to the U.S.A.”có tỷ lệ 90% (123,5 tỷ USD/136,6 tỷ USD). Mỹ nói là “có khuyến mại” (discounted) nên chọn mức thuế đối ứng khoảng một nửa của tỷ lệ nói trên là 46% áp cho Việt Nam.

Biểu thuế đối ứng mà Mỹ tuyên bố áp cho một số nước. (Nguồn: White House/Internet. Thanks.)

Cái con số 46% kia không phải chỉ đơn thuần là thuế quan. Nó xuất phát từ con số 90% mà Mỹ gọi là “Tariffs Charged on the U.S.A.”. Và Mỹ cũng chú thích rõ đây bao gồm cả “thao túng tiên tệ” (Currency Manipulation) và “hàng rào thương mại” (Trade Barriers). Vì thế, muốn kéo giảm thuế quan 46% trước hết phải giảm được con số 90% đó. Và phải cần giải pháp trọn gói toàn diện, cả thuế quan và phi thuế quan. Cái này cần phải đạt được qua đàm phán thương lượng đôi bên. I Want – You Want – We Negotiate. Và vị Tổng thống doanh nhân tỷ phú muốn phải có thương lượng và dành cơ hội cho “deal”. Miễn là đôi bên cùng có thể thốt lên “tốt đẹp” là mọi sự “sadhu”.

Tham khảo: Ông Trương Bá Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát Chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính), trong cuộc họp báo thường kỳ tháng 3-2025 của Bộ Tài chính cho biết, theo báo cáo gần đây nhất của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ, mức thuế suất thuế nhập khẩu bình quân của Biểu thuế Việt Nam là 9,4%, phần lớn mặt hàng của Hoa Kỳ khi xuất khẩu sang Việt Nam đang chịu mức thuế suất thuế nhập khẩu là 15% hoặc thấp hơn.

Thực chất và mục đích tối thượng của “trận địa chấn thuế quan toàn cầu” với tâm chấn ở DC này là ông Chủ Nhà Trắng muốn tái lập sự cân bằng (và công bằng) thương mại giữa Mỹ và cả thế giới còn lại, giữa Mỹ và từng nước.

Và Việt Nam, từ cấp cao nhất, từ rất sớm đã có những động thái có tính chủ động được ghi nhận là “phản ứng nhanh nhạy và hiểu chuyện”. (Tất nhiên, chuyện bị bất ngờ thì chỉ có dân thường thôi). Hy vọng sẽ là hiệu quả đặng đôi bên cùng có lợi bền vững.

A.P.