Rảo qua những Fanpage cộng đồng của người dân TP.HCM, người ta dễ dàng nhận ra nhu cầu về những chiếc smartphone (điện thoại thông minh) giá rẻ cho cộng đồng là rất lớn. Nhiều người đã liên tục thắc mắc rằng số SIM của mình có đạt tiêu chuẩn mua smartphone giá rẻ (chỉ chừng 5-6 trăm ngàn đồng) của nhà mạng không hay hỏi về thủ tục.

Nhu cầu về smartphone để có thể kết nối mạng, lên Internet theo dõi thông tin, giao dịch, mua hàng online, thậm chí thực hiện các dịch vụ công trực tuyến, học online,…bùng nổ trong thời đại dịch COVID-19, tương tự như nhu cầu về máy tính xách tay, máy tính bảng,… Bởi do giãn cách và sau giãn cách thì sống trong thời “bình thường mới” với những yêu cầu 5K phòng dịch, mọi hoạt động của đời sống xã hội vẫn tiếp tục ưu tiên online.

Có lẽ không cần phải nói nhiều về những lợi ích của smartphone trong cuộc sống hiện nay, bởi lẽ ai cũng hiểu thấu từ chính bản thân mình. Trong thời gian qua, các chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng ngày càng tăng cường việc truyền thông, thông báo thông tin cập nhật cho người dân bằng các hình thức điện tử qua tin nhắn SMS, các tài khoản cộng đồng mạng xã hội,…. Hiệu quả cực kỳ lớn khi thông tin đến được người dân một cách nhanh chóng và phủ rộng, đồng thời có được tương tác, phản hồi từ người dân. Như các thông tin về phòng, chống dịch; lịch tiêm ngừa của từng tổ dân phố; hỗ trợ người khó khăn; tình hình an ninh trật tự địa phương; làm căn cước công dân gắn chíp,… Tất cả đều tới tận người dân thông qua mạng online.

Còn nhớ trong những trận thiên tai lũ lụt lớn, cơ quan chức năng đã phải công bố những số điện thoại nóng để tiếp nhận những yêu cầu, đặc biệt là những lời kêu cứu của những nạn nhân. Và thực tế là ở những khu vực hẻo lánh, vùng sâu vùng xa bị nước lũ, đất lở chia cắt, chiếc điện thoại là phương tiện liên lạc sinh tử của người dân.

Ngay cả nói về lĩnh vực hành chính, quản lý Nhà nước trong thời đại số, nhất là khi Việt Nam đang tăng tốc triển khai chiến lược chuyển đổi số toàn diện cả quốc gia, vai trò của chiếc smartphone càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Vấn đề nan giải nằm ở chỗ làm sao cho cộng đồng rộng rãi, đặc biệt là những người nghèo, người ở vùng sâu vùng xa, có thể sở hữu một chiếc smartphone? Thực tế là vẫn còn không ít người không đủ khả năng tài chính để có thể mua ngay cả một chiếc smartphone giá dưới 1 triệu đồng. Trong thời gian qua, một số nhà mạng di động có đưa ra gói điện thoại giá trên 600.000 đồng một chút, nhưng lại giới hạn ở một số đối tượng.

Vì thế, thông tin về việc Sở Thông tin và Truyền thông (TT-TT) TP.HCM đề xuất chính quyền TP.HCM cần có chương trình hỗ trợ smartphone cho người nghèo đã được nhiều người quan tâm.

Sáng 8-1-2022, UBND TP.HCM đã tổ chức hội nghị triển khai nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội năm 2022. Tại đây, ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở TT-TT TP.HCM,  cho biết:  trong năm 2022, thành phố tập trung xây dựng chính quyền số, nhất là trong lĩnh vực cải cách hành chính, cung cấp dịch vụ công, mang lại các tiện lợi cho người dân và doanh nghiệp với những mục tiêu cao như cung cấp 100% dịch vụ công trực tuyến mức độ 4 trong năm (đối với những dịch vụ công đủ điều kiện). Đặc biệt, thành phố sẽ triển khai một ứng dụng di động thống nhất nhằm nâng cao sự tương tác giữa chính quyền với người dân và ngược lại, giữa người dân với chính quyền. Giám đốc Sở TT-TT đề xuất: trong quá trình chuyển đổi số, sẽ có một bộ phận người dân, trong đó có các hộ nghèo cần được hỗ trợ điện thoại thông minh nhằm bảo đảm không để ai bị bỏ lại phía sau. Theo Sở TT-TT, trong số hơn 144.000 người nghèo được ghi nhận tại TP.HCM, nhiều khả năng một số người không nhỏ không có smartphone.

Phổ cập smartphone rõ ràng là một nhu cầu bức thiết, thậm chí làm nền tảng, cả cho công cuộc chuyển đổi số quốc gia lẫn nâng cao chất lượng sống cho người dân. Trong một bài viết về thu hẹp khoảng cách số, trang công nghệ Quartz thậm chí đã cho chạy tít: “Các hộ gia đình nghèo nhất thế giới cần có một chiếc điện thoại di động hơn cả một nhà vệ sinh”. Ngay từ năm 2010, tổ chức Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) đã công bố báo cáo nghiên cứu chỉ rõ rằng điện thoại di động có thể giúp nâng người nghèo thế giới ra khỏi cảnh nghèo khó.

Chiếc điện thoại Jio giá 25 USD này là một trong những chiếc điện thoại hot nhất cho hàng tỷ người. (Nguồn: vietmynewspaper.com)

Còn nhớ, hồi năm 2019, hàng triệu người tiêu dùng mới sử dụng Internet lần đầu trên khắp thế giới, từ Bờ biển Ngà đến Ấn Độ và Indonesia, đã được kết nối với thế giới mạng bằng những thiết bị gọi là điện thoại chức năng thông minh (smart feature phone) có giá chỉ 20 – 25 USD. Đây là những chiếc điện thoại ngoài chức năng gọi điện và nhắn tin còn có thể vào Internet truy cập những ứng dụng web, kế cả YouTube,… Thậm chí, có loại còn được tích hợp trợ lý ảo giọng nói Google Assistant. Ưu thế vượt trội của loại điện thoại này là giá rẻ, dễ sử dụng (thường có bàn phím vật lý), pin bền tới vài ba ngày. Chúng được kết hợp với việc các nhà mạng di động xây dựng những gói cước data giá rẻ cho người nghéo.

Trong vấn đề này, có lẽ ta cần lưu ý một số điều. Nhu cầu thực tế hiện nay là smartphone (điện thoại thông minh) để có thể kết nối Internet, lên mạng online chứ không phải là điện thoại chức năng chỉ có thể nghe gọi. Smartphone cho người nghèo phải đơn giản, dễ sử dụng, pin lâu, và nhất là bền bỉ về thiết bị và không sớm lỗi thời về công nghệ để tránh gây ra hậu quả xả rác điện tử. Về mặt công nghệ và sản xuất, các yêu cầu này hiện quá dễ đáp ứng. Vấn đề chỉ nằm ở chỗ triển khai sao cho hiệu quả và công bằng.

Bài Bài đã được in trên báo Người Lao Động ngày 11-1-2022 và báo NLĐ Online.

PHẠM HỒNG PHƯỚC