Sau 10 năm phục vụ, hệ điều hành Windows 10 đã được Microsoft cho “nghỉ hưu”, chấm dứt hỗ trợ miễn phí từ sau ngày 14-10-2025.

Ảnh do AI Google Gemini tạo. Thanks.

Theo Siouxland Proud, Microsoft cho biết người dùng có thể trả thêm phí để được hỗ trợ bảo mật mở rộng trong một năm đến tháng 10-2026. Một số người dùng, bao gồm cả người dùng ở Liên minh Châu Âu cũng như người dùng Hoa Kỳ có thể đồng bộ hóa với dịch vụ đám mây của Microsoft sẽ được hưởng hỗ trợ mở rộng này miễn phí. Gói hỗ trợ mở rộng này gọi là Extended Security Updates (ESU) – nhưng chỉ cập nhật về an ninh chứ không bao gồm bất cứ sự hỗ trợ kỹ thuật hay nâng cấp phần mềm nào khác. Người dùng sống tại Khu vực Kinh tế Châu Âu (European Economic Area) sẽ được nhận miễn phí ESU bằng cách đăng ký. Để nhận miễn phí, người dùng khác cần cập nhật lên phiên bản Windows 10 mới nhất, có tài khoản Microsoft và sao lưu cài đặt máy tính của mình. Ngược lại, người dùng cần phải trả khoản phí 30 USD (22 bảng Anh) hay dùng 1.000 điểm Microsoft Rewards để được dùng ESU.

Tuy nhiên, hầu hết mọi người sử dụng các thiết bị không được hỗ trợ có thể sẽ tiếp tục sử dụng chúng bất chấp các lỗ hổng bảo mật hoặc vứt bỏ chúng, điều này “gây ra cả vấn đề bảo mật và vấn đề môi trường”, tạo ra một lượng lớn rác thải điện tử độc hại, theo Nathan Proctor, người dẫn đầu chiến dịch Quyền được Sửa chữa (Right to Repair) của PIRG (Public Interest Research Group, Nhóm Nghiên cứu Lợi ích Công chúng). Cả PIRG và Microsoft đều khuyến khích những người đang thay máy tính tránh việc vứt bỏ các mẫu máy cũ của họ vào bãi rác.

Windows 10 đã được Microsoft giới thiệu vào ngày 30-9-2014 trong chương trình Build 2014 và đã được phát hành chính thức vào ngày 29-7-2015. Giao diện trên Windows 10 là sự kết hợp giữa Windows 8.1 và Windows 7. Phiên bản chính thức mới nhất là Windows 10 22H2 (10.0.19045.4894) phát hành 10-9-2024. Phiên bản xem trước mới nhất Release Preview 22H2 (10.0.19045.6036) phát hành 24-6-2025. Hỗ trợ 110 ngôn ngữ.

Hãng tin BBC ngày 11-10-2025 cho biết: Windows là hệ điều hành máy tính phổ biến nhất thế giới, theo Microsoft, nó được sử dụng trên hơn 1,4 tỷ thiết bị trên toàn cầu. Theo Statcounter, khoảng 43% trong số này đang sử dụng Windows 10 (vào tháng 7-2025). Tại Anh, cẩm nang người tiêu dùng Which? ước tính có thể vẫn còn 21 triệu người sử dụng Windows 10.

Hệ điều hành kế nhiệm Windows 10 là Widows 11 đã được Microsoft phát hành chính thức vào ngày 5-10-2021. Phiên bản chính thức mới nhất là Windows 11 25H2 (10.0.26200) phát hành ngày 29-9-2025. Microsoft từng có chương trình cho phép người đang dùng Windows 10 có bản quyền được nâng cấp miễn phí lên Windows 11. Thế nhưng, nhiều người chưa chịu lên Windows 11. Có nhiều lý do, như Windows 10 vẫn đang chạy tốt và ổn định, Windows 11 có thể chưa tương thích tốt với một số ứng dụng bên thứ ba, và đặc biệt quan trọng nhất là Windows 11 với những yêu cầu khắt khe hơn về phần cứng PC khiến nhiều thiết bị đang chạy Windows 10 không thể cập nhật lên Windows 11. Theo số liệu “rò rỉ” hồi tháng 10-2023, tức sau 2 năm, Windows 11 mới chỉ có mặt trên hơn 400 triệu thiết bị – chậm hơn một nửa so với Windows 10 – chỉ mất 1 năm để đạt cột mốc 400 triệu thiết bị.

Và với những nỗ lực chủ yếu từ Microsoft kết hợp với sự hợp tác của nhiều bên thứ ba, vào đầu tháng 7-2025, Windows 11 đã soán ngôi “hệ điều hành Windows thống trị” từ Windows 10 khi đạt 52% thị trường Windows, so với 44,59% của Windows 10. Và giới quan sát cho rằng tỷ lệ người dùng Windows 11 sẽ tiếp tục tăng mạnh sau khi người tiền nhiệm là Windows 10 nhận “quyết định hưu trí”.

Sau ngày 14-10-2025, khi Windows 10 nghỉ hưu, người dùng Windows 10 sẽ phải chấp nhận sử dụng thiết bị không còn được Microsoft bảo vệ về an ninh. Tất nhiên, những người đang dùng các giải pháp an ninh của bên thứ ba thì không nói ở đây. Cụ thể, từ ngày D-day đó, Microsoft sẽ ngừng gửi các bản cập nhật và bản sửa lỗi bảo mật quan trọng đến các máy tính chạy Windows 10. Điều này có thể khiến thiết bị của bạn dễ bị tấn công hơn bởi các mối đe dọa như virus hoặc phần mềm độc hại – vì bạn sẽ không nhận được các biện pháp phòng thủ mới nhất chống lại các cuộc tấn công. Các công ty cũng có thể “gặp khó khăn trong việc duy trì tuân thủ quy định với phần mềm không được hỗ trợ”, Yusuf Mehdi, Giám đốc Tiếp thị Khách hàng của Microsoft, đã viết trong một bài đăng trên blog. Bạn cũng có thể nhận thấy các phần mềm khác có thể mất một số chức năng khi các nhà phát triển ngừng gửi các tính năng mới nhất của họ đến các hệ điều hành cũ hơn.

Trong một chiều hướng khác, mà chắc chắn Microsoft không hề vui, là trên Internet đã xuất hiện những phiên bản “Windows 11 rút gọn” do những nhà lập trình tùy biến từ Windows 11, thậm chí từ phiên bản mới nhất Windows 11 25H2. Ưu điểm của các các phiên bản “Windows 11 rút gọn” là cực nhẹ nhờ gỡ bỏ nhiều “thành phần ăn theo và bonus” mà Microsoft tích hợp vào Windows 11, đặc biệt là không cần người dùng phải đăng nhập tài khoản Microsoft khi cài đặt và không còn những yêu cầu về phần cứng tối thiểu “quá chua” như Windows 11 gốc (có thể cài đặt trên các máy tính không có chip TPM 2.0 hay Secure Boot). Chỉ có điều, đây là những phiên bản Windows 11 “ngoài luồng”, không phải chính hãng, ai xài nấy chịu trách nhiệm.

Nổi bật nhất là phiên bản Tiny11 version 25H2. Đây là phiên bản “Windows 11 tí hon” của Tiny11, nhà phát triển những năm qua nổi tiếng trên mạng với những phiên bản Windows 11 rút gọn. Chẳng hạn như Tiny11 2311 ISO chỉ có 3,52GB trong khi phiên bản gốc Windows 11 version 23H2 ISO tới 6,24GB. Hay Tiny11 24H2 Build 26100.6584 cũng chỉ có 3,3GB.

Điều đáng chú ý là công cụ Tiny11 Builder -một script của bên thứ ba do người dùng cộng đồng @NTDEV phát triển, được thiết kế để tùy chỉnh và đơn giản hóa bộ cài đặt Windows 11. Nó sửa đổi file cài đặt ISO Windows 11 cơ bản để loại bỏ hầu hết các ứng dụng và dịch vụ mặc định, giúp hệ thống nhẹ hơn, nhanh hơn và gọn gàng hơn. Công cụ này có thể tự động xóa các ứng dụng, chẳng hạn như Clipchamp, News, Weather, Xbox, Get Help, Media Player, Quick Assist, OneDrive, Copilot, Outlook, Microsoft Teams, và thậm chí cả Microsoft Edge. Ngoài việc xóa ứng dụng, công cụ còn bao gồm một tệp trả lời tự động cho phép bạn bỏ qua yêu cầu về tài khoản Microsoft và tạo tài khoản cục bộ trong quá trình thiết lập. Công cụ cũng sử dụng cờ triển khai “compact” deployment flag để giảm kích thước của quá trình cài đặt cuối cùng.

HOÀI XUÂN