Trong bài viết của Mark Tyson (ngày 25-10-2025), trang Tom’s Hardware cho biết: hãng bán dẫn AMD lần đầu tiên bước vào thị trường CPU hồi năm 1975 với bản sao chép (clone) chip Intel 8080 được thiết kế ngược, đó là chip AMD Am9080, có giá sản xuất chỉ 50 xu một chiếc, nhưng được bán với giá lên tới 700 USD. Đây quả là một bàn đạp tài chính tuyệt cú mèo để thành lập công ty sản xuất CPU cho máy tính.

Chip AMD Am9080.

Thực hư chuyện này ra sao?

Theo đại từ điển bách khoa Wikipedia, Am9080 ban đầu được sản xuất mà không có giấy phép như một bản sao của chip Intel 8080. Bộ xử lý này đã được thiết kế ngược (reverse-engineered) bởi bà Ashawna Hailey, một nhà khoa học máy tính ở Texas, cùng với em trai sinh đôi Kim Hailey và Jay Kumar. Hai chị em Haileys đã chụp ảnh một mẫu chip Intel i8080 trước khi sản xuất (pre-production sample) vào ngày cuối cùng họ làm việc ở hãng Xerox, và sau đó phát triển được những sơ đồ mạch (schematic diagram) và biểu đồ logic (logic diagram) từ 400 hình ảnh chi tiết. Đó là vào mùa hè năm 1973. Họ đã đến Thung lũng Silicon để xem có ai quan tâm không. Hãng AMD quan tâm vì họ vừa phát triển một quy trình MOS kênh N. Trong quá trình sản xuất ban đầu, chi phí sản xuất chip khoảng 50 xu, tạo ra 100 chip trên mỗi wafer và được bán vào thị trường quân sự với giá 700 USD mỗi chip. CPU này hoạt động ở tốc độ 2MHz. Sau đó, một thỏa thuận đã được AMD thực hiện với Intel để trở thành nguồn cung cấp thứ hai được cấp phép cho i8080, cho phép chip của cả hai nhà sản xuất thâm nhập vào các thị trường không chấp nhận một bộ phận có nguồn gốc duy nhất (single-sourced part), tránh những rào cản pháp lý về tính độc quyền.

Chip Intel 8080

Tác giả Mark Tyson, biên tập viên tin tức của Tom’s Hardware, viết rằng: “Con chip Am9080 đã mở đường cho tương lai lẫy lừng của AMD, cuối cùng đã tạo ra một số CPU tốt nhất mà chúng tôi từng thử nghiệm, đã được đưa vào sản xuất hàng loạt cách đây 50 năm. Am9080 của AMD có nguồn gốc khá mờ ám, vì nó là một bản sao của Intel 8080 được thiết kế ngược. Tuy nhiên, do tầm quan trọng của việc tìm nguồn cung ứng thứ cấp giữa các tổ chức sẽ mua hàng loạt bộ vi xử lý i8080 (ví dụ: quân đội), Intel và AMD cuối cùng vào năm 1076, sau những tranh chấp pháp lý, đã đạt được thỏa thuận cấp phép, và phần còn lại, như người ta vẫn nói, đã là lịch sử.” Cũng theo ông này, AMD và Intel đã ký kết một thỏa thuận, đồng nghĩa với việc AMD trả cho Intel 25.000 USD khi ký kết và 75.000 USD mỗi năm cho việc cấp phép. Thỏa thuận này cũng miễn trừ trách nhiệm cho cả hai bên đối với các vi phạm trong quá khứ.

Trong khi đó, WikiChip lưu ý rằng thỏa thuận này sau đó đã trở thành nền tảng cho các thỏa thuận quan trọng trong tương lai giữa các đối thủ sản xuất chip, đáng chú ý là thỏa thuận mở rộng năm 1982, cho phép AMD tự sản xuất bộ xử lý PC x86 riêng của mình. Chip đầu tiên của AMD theo thỏa thuận mở rộng này là Am286 (1982), một phiên bản được cấp phép của Intel 80286.

AMD đã sản xuất nhiều phiên bản Am9080 để thúc đẩy hoạt động sản xuất chip của mình. Trong số 28 phiên bản được WikiChip liệt kê, tần số xung nhịp dao động từ 2,083MHz đến 4,0MHz, và nhiệt độ hoạt động tối thiểu/tối đa dao động từ các mẫu có dải hoạt động khiêm tốn từ 0-70 độ C, cho đến “AM9080ADM” tuân thủ tiêu chuẩn quân đội Mỹ MIL-STD-883 (ví dụ), có khả năng tính toán trong môi trường lạnh từ -70 đến nóng tới 125 độ C. Chip Am9080 có đế chip nhỏ hơn đáng kể so với chip Intel i8080 mà chúng sao chép. Quy trình chế tạo MOS kênh N tiên tiến và nhỏ gọn hơn của AMD đã giúp điều này trở thành hiện thực. Giống như bây giờ, quy trình bán dẫn tiên tiến hơn cũng cho phép xung nhịp cao hơn. Trong khi đó, các mã sản phẩm của bộ xử lý i8080 của Intel chỉ được sản xuất với tốc độ xung nhịp từ 2MHz tới tối đa là 3,125MHz.

AMD thành lập ngày 1-5-1969 tại Sunnyvale (bang California), hiện có trụ sở chính tại Santa Clara (bang California) và Austin (bang Texas). AMD là nhà cung cấp lớn thứ hai và là đối thủ đáng kể duy nhất của Intel trên thị trường cho các bộ vi xử lý dựa trên x86 (kiến trúc tập lệnh của dòng vi xử lý 8086 được Intel đưa ra năm 1978). Năm 1991, AMD ra mắt Am386, con chip 32-bit đầu tiên hoàn toàn do họ tự thiết kế, nhưng vẫn tương thích với chuẩn x86. Đây chính là cột mốc mở đường cho AMD trở thành một đối thủ cạnh tranh thực sự của Intel. Năm 2003, AMD ra mắt Athlon 64, bộ vi xử lý thương mại đầu tiên hỗ trợ kiến trúc 64-bit (x86-64); trong khi Intel vẫn trung thành với 32-bit. Kể từ khi mua lại hãng ATI Technologies vào năm 2006 với giá 5,4 tỷ USD – bước đi chiến lược để gia nhập thị trường GPU với dòng Radeon, AMD và đối thủ cạnh tranh NVIDIA đã duy trì sự độc quyền kép trong thị trường bộ xử lý đồ họa (GPU).

N.L.