Nóng trên mạng xã hội những ngày cuối năm là chuyện mạng truyền thông xã hội Việt Nam Zalo “bất ngờ” yêu cầu người dùng phải đồng ý với những điều khoản về dữ liệu cá nhân với thông báo “Cập nhật Điều khoản Dịch vụ”. Trong đó, cộm nhất là việc Zalo yêu cầu người dùng phải đồng ý cho Công ty TNHH VNG Online (VNGO) sử dụng các nội dung mà người dùng từng đưa lên Zalo.

Phải chăng việc Zalo “bất ngờ” đưa ra yêu cầu về dữ liệu cá nhân này là để “đón đầu” Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 (số 91/2025/QH15) – bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1-1-2026? Có người thắc mắc là phải chăng Zalo muốn “hợp pháp hóa” việc sử dụng dữ liệu cá nhân mà người dùng cung cấp trong những năm trước khi bị chi phối bởi Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025. Bởi Điều 39. Quy định chuyển tiếp nêu rõ: “Hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân đang thực hiện mà đã được chủ thể dữ liệu cá nhân đồng ý hoặc theo thỏa thuận theo quy định của Nghị định số 13/2023/NĐ-CP ngày 17 tháng 4 năm 2023 của Chính phủ trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành thì tiếp tục thực hiện, không phải xin đồng ý lại hoặc thỏa thuận lại”.

Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 quy định rõ về quyền của chủ thể dữ liệu cá nhân (người dùng), bao gồm: Được biết về hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân; Đồng ý hoặc không đồng ý, yêu cầu rút lại sự đồng ý cho phép xử lý dữ liệu cá nhân; Xem, chỉnh sửa hoặc yêu cầu chỉnh sửa dữ liệu cá nhân; Yêu cầu cung cấp, xóa, hạn chế xử lý dữ liệu cá nhân; gửi yêu cầu phản đối xử lý dữ liệu cá nhân; Khiếu nại, tố cáo, khởi kiện, yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật; Yêu cầu cơ quan có thẩm quyền hoặc cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến xử lý dữ liệu cá nhân thực hiện các biện pháp, giải pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân của mình theo quy định của pháp luật. Đồng thời, luật cũng quy định các tổ chức, doanh nghiệp có nghĩa vụ xem xét và thực hiện yêu cầu của người dùng về việc xóa hay gỡ bỏ thông tin, dữ liệu cá nhân hoặc rút lại sự đồng ý trước đó. Chỉ được thu thập, xử lý dữ liệu cá nhân đúng phạm vi, mục đích cụ thể, rõ ràng, bảo đảm tuân thủ quy định của pháp luật. Bảo đảm tính chính xác của dữ liệu cá nhân và được chỉnh sửa, cập nhật, bổ sung khi cần thiết; được lưu trữ trong khoảng thời gian phù hợp với mục đích xử lý dữ liệu cá nhân, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Tất nhiên, ai cũng hiểu rằng một khi đã chấp nhận sử dụng một mạng xã hội nào, các thông tin, bao gồm nội dung chia sẻ công khai cùng cả những thông tin cá nhân, mà mình đưa lên đã “nằm trong tay” mạng xã hội đó.

Theo thông lệ chung, mạng xã hội có quyền sử dụng nội dung người dùng, nhưng bị giới hạn bởi thỏa thuận người dùng (Terms of Service) và các quy định pháp luật. Người dùng cấp phép cho mạng xã hội sử dụng, hiển thị và phân phối nội dung của mình, nhưng vẫn chịu trách nhiệm về nội dung đó, đồng thời mạng xã hội phải tuân thủ quyền bảo vệ dữ liệu cá nhân. Mạng xã hội thường yêu cầu người dùng cho phép mình sử dụng nội dung người dùng đăng tải nhằm phục vụ cho việc vận hành (ví dụ: hiển thị bài đăng lên News Feed, quảng cáo).

Ở đây cần nói rõ, luật quy định người dùng phải “được biết về hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân” để có thể đồng ý cho sử dụng dữ liệu của mình hay không. Và người dùng cảm thấy bất an khi Zalo nêu khoản 7.4 là “Người dùng đồng ý để VNGO sử dụng, chỉnh sửa, biên soạn, xuất bản, tạo ra các sản phẩm phái sinh bất kỳ nội dung, hình ảnh, bình luận hoặc hình thức khác mà người dùng cung cấp, trao đổi, chia sẻ công khai thông qua việc sử dụng mạng xã hội Zalo”. Thật sự làm sao an tâm được khi nội dung của mình lại bị “chỉnh sửa, biên soạn” có khi nhẹ thì trái ý mình, nặng thì gây tổn hại cho mình. Chẳng hạn, một tấm hình mình chụp để vui đùa giữa bạn bè nhưng lại được Zalo sử dụng cho một ngữ cảnh khác có thể gây phản cảm với người dùng. Vấn đề nằm ở chỗ người dùng không biết và không thể phản đối ngay. Trong khi đó, ngay cả báo chí khi phỏng vấn ai đó cũng phải bảo đảm sự toàn vẹn của câu trả lời, có gì cần biên tập thì phải hỏi trước và phải được chấp thuận.

Trong khi đó, theo Điều 8 – Quyền của chủ thể dữ liệu, người dùng được quyền rút lại sự đồng ý, hạn chế hoặc phản đối việc xử lý dữ liệu cá nhân; nhưng Zalo có thể từ chối yêu cầu nếu không đáp ứng điều kiện nền tảng đưa ra. Và việc rút lại sự đồng ý không làm ảnh hưởng đến tính pháp lý của dữ liệu đã xử lý trước đó. Như vậy, không rõ, các dữ liệu đã thu thập và chỉnh sửa trước khi người dùng rút lại đồng ý thì sẽ được Zalo sử dụng ra sao?

Ngoài ra, cũng khiến người dùng bất an khi Điều 5 – Thu thập, Bảo vệ và Sử dụng thông tin người dùng quy định: Việc đăng nhập đồng nghĩa người dùng chấp thuận để hệ thống thu thập và xử lý dữ liệu liên quan đến tài khoản Zalo. Danh sách thông tin có thể gồm số điện thoại, căn cước công dân, họ tên, email, tuổi, giới tính, hình ảnh cá nhân, mối quan hệ gia đình,… Đây là các dữ liệu vốn được xem là đặc biệt nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến quyền riêng tư của mỗi cá nhân. Người dùng cần được mạng xã hội minh bạch việc xử lý và mục đích sử dụng các thông tin đó trong giới hạn cụ thể.

Công bằng mà nói, không phải chỉ có Zalo, mà hầu như các mạng xã hội trên thế giới đều có những điều khoản liên quan tới thông tin tài khoản và nội dung mà người dùng chia sẻ công khai trên mạng. Vì lợi ích vận hành của mình, đặc biệt là đối với một nền tảng miễn phí, các mạng đều yêu cầu được người dùng cho phép sử dụng nội dung và một số thông tin cá nhân để phục vụ cho những hoạt động của mình, chủ yếu là quảng cáo, thăm dò ý kiến,… Thường thì do các điều khoản này dài dòng dọc, rối rắm, nhất là khi chỉ có tiếng Anh, đại đa số người dùng không quan tâm mà chỉ việc nhấn “Đồng ý” cho xong. Cái khác với Zalo là hầu hết các mạng xã hội khác chỉ yêu cầu được sử dụng một số thông tin cá nhân nhất định phổ biến (có lẽ do phụ thuộc vào pháp luật sở tại) và cũng không “nghiệt” tới mức “không đồng ý thì miễn sử dụng hay sẽ bị xóa tài khoản”.

Sở dĩ việc Zalo cập nhật điều khoản sử dụng gây xôn xao cộng đồng vì đây là mạng xã hội Việt Nam phổ biến nhất, được nhiều người dùng nhất. Theo số liệu cập nhật 6 tháng đầu năm 2025, Zalo đã chạm mốc 78,3 triệu người dùng thường xuyên hàng tháng với khoảng 2 tỷ tin nhắn gửi đi mỗi ngày. Trong chuyển đổi số, nhiều cơ quan nhà nước từ trung ương, chính quyền địa phương,… có tài khoản chính thức hay tích hợp mini app vào Zalo. Vì thế, Zalo có ảnh hưởng lớn tới cộng đồng mạng.

Người ta có thể hiểu rằng Zalo buộc phải công khai rõ ràng các điều kiện thu thập và xử lý dữ liệu cá nhân người dùng để phù hợp với quy định mới theo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025. Liệu Zalo có “tham” hay “quá cẩn thận” không? Nhưng có lẽ, tốt cho tất cả là Zalo tiến hành rà soát lại các điều khoản của mình trên cơ sở cầu thị, tham khảo phản hồi của người dùng. Đặc biệt là đừng gây “sốc quá” cho người dùng khi Zalo áp dụng biện pháp “ép” nếu người dùng không đánh dấu đồng ý với các thỏa thuận do Zalo đưa ra thì sẽ không thể tiếp tục sử dụng, không thể truy cập các chức năng cơ bản như nhắn tin, gọi điện, vốn đã trở thành công cụ liên lạc quen thuộc của họ. Có lẽ cả Zalo lẫn người dùng đang rất cần ý kiến của các chuyên gia pháp lý lẫn các chuyên gia “xử lý khủng hoảng”. Một khi cả hệ thống truyền thông đại chúng, bao gồm nhiều báo chí chính thống, tham gia có ý kiến thì không phải là chuyện nhỏ hay đơn giản của một doanh nghiệp.

ANH PHÚC