Hầu hết những người sống ở bang Colorado mà tôi gặp từ khi có mặt tại bang trung tâm miền núi Hoa Kỳ này đều cho biết tình hình thời tiết trong những ngày qua lần đầu tiên họ thấy xảy ra ở đây. Theo một phân tích mới đây của Cơ quan Thời tiết Quốc gia Hoa Kỳ (NWS), tại hầu hết lãnh thổ bang, lượng mưa đổ xuống trong tháng 9-2013 ở vào mức chỉ có một lần trong một thiên niên kỷ (millennium). Những cái hồ nước nhân tạo tháng trước khô sát đáy, nay nước dâng lưng lửng hồ.

Hồ trữ nước ngọt Dillon (Colorado) chiều 19-9-2013 mênh mông nước. (Ảnh: PHP)

Tác giả tại Hồ trữ nước ngọt Dillon (Colorado) chiều 19-9-2013.

Colorado vốn là một trong những bang khô hạn (nhưng không khô cằn như các bang sa mạc). Bang này có 158 dòng sông có tên hẳn hoi và hầu hết là những sông nhỏ ở vùng chân núi vốn trùng trùng điệp điệp ở đây. Vào mùa khô, những con sông này trở thành những con suối cạn với lòng sông ngổn ngang những tảng đá núi. Khi bị mưa dồn dập với lưu lượng quá lớn, các dòng sông chân núi này bị tràn bờ gây ngập lụt, và do dốc nên sức nước chảy xiết, cuốn theo đá. Do mưa dầm trên cả diện rộng, nước từ trên núi đổ xuống kết hợp với lượng nước mưa trực tiếp tại chỗ khiến các dòng sông hung hãn, cuồn cuộn sóng.

Một ông thầy trung học cũ của tôi sống gần thủ đô Denver cho biết: 4 ngày liền trước khi tôi tới hôm 13-9, trời không có một ánh mặt trời. Mưa suốt. Đó là hậu quả của một trận bão bị mắc kẹt giữa 4 bề là núi non nên cứ quần lên đảo xuống. Từ ngày thầy tới đây hồi giữa thập niên 1980 tới giờ, đây là lần đầu tiên phải nếm trải một tình trạng thời tiết tệ hại như vậy.

Từ sau khi những trận mưa dầm bắt đầu ngày 9-9 và kéo dài nhiều ngày, những trận lũ quét gây thiệt hại nặng nề ngày càng lan rộng theo lượng mưa đổ xuống. Tính tới ngày 19-9, lũ lụt đã giết chết 7 người và có thể có thêm 3 người nữa cũng đã chết, buộc hàng ngàn người phải sơ tán và gây thiệt hại tài sản cho các gia đình, doanh nghiệp và chính quyền địa phương gần 2 tỷ USD. Tại hạt Larimer tính tới ngày 19-9 còn 139 người chưa thể xác định sống chết (giảm từ 200 người vào ngày trước đó). Các quan chức địa phương giải thích rằng hầu hết số này có thể vẫn bình an, nhưng họ lại không chịu báo tin cho nhà chức trách biết tình trạng của mình.

Chịu thiệt hại nặng nhất là những thị trấn thuộc hai hạt Larimer và Boulder ở chân rặng Front Range của Colorado.

Theo hãng đánh giá thảm họa Eqecat, chỉ nội thiệt hại tài sản dân cư ở 17 hạt (gồm 4 triệu cư dân) bị lũ tấn công đã lên tới khoảng 900 triệu USD, bình quân hơn 200 USD cho mỗi đầu người ở vùng này. Bi kịch là một phần không nhỏ thiệt hại này lại không được bảo hiểm.

Bộ Giao thông – Vận tải Mỹ ra thông cáo nói rằng đánh giá ban đầu cho thấy cơ sở hạ tầng của Colorado đã bị thiệt hại 40 triệu USD về đường sá và 112 triệu USD về cầu cống. Trong khi đó, Bộ Giao thông – Vận tải bang Colorado cho biết: Vô số con đường nội hạt đã bị hư hỏng và 50 cây cầu đã bị phá hủy hay hư hỏng. Chi phí sửa chữa hệ thống đường sá bang và hạt có thể lên tới hàng trăm triệu USD.

Byron Louis, nhà quản trị chương trình của NWS ở Colorado, nói rằng: tính tới ngày 19-9-2013, lượng mưa hàng tháng trong tháng 9 tại thành phố Boulder đã lên tới 17,2 inch, cao nhất so với bất cứ tháng nào kể từ khi số liệu được ghi nhận từ năm 1893. Suốt từ ngày 9 tới 15-9, mưa hầu như không dứt ở khu vực này. Lượng mưa quanh Boulder ở mức cao như vậy chỉ xảy ra bình quân chưa tới 1 lần mỗi 1.000 năm.

Có 2 vệt địa chính đã chịu lượng mưa cao ở mức theo NWS mỗi 1 triệu năm chỉ xảy ra một lần. Một vệt chạy dài ở phía nam Boulder tới hơn 40 dặm phía bắc ở vùng Estes Park. Vệt kia chạy từ khu ngoại ô Aurora của Denver về phía bắc khoảng 40 dặm.

Tình trạng lũ quét lan rộng ở Colorado có thể so sánh với một trận lũ trong năm 1976 giết chết gần 150 người ở dọc theo hẽm núi Big Thompson.

Chiều tối 19-9 (giờ Colorado), tôi đi một vòng quanh khu hồ nhân tạo Dillon Reservoir ở hạt Summit trên vùng núi cao. Hồ chứa nước ngọt này có bề mặt rộng 1.308 hecta, tổng chiều dài bờ hồ 43,1km có khả năng tích được tới 310 triệu mét khối. Các cư dân địa phương cho biết những ngày mưa dầm vừa qua đã làm cho mực nước hồ tăng lên ấn tượng. Mọi năm vào những thời kỳ thiếu nước, chính quyền địa phương ra chỉ thị cho người dân phải triệt để tiết kiệm nước, hạn chế tới mức thấp nhất chuyện tưới cây và rửa xe, mức tiền phạt cho tội vi phạm có thể lên tới 2.000 USD (gia đình) hay 20.000 USD (cơ sở kinh doanh). Năm nay thì họ có thể xài nước thoải mái.

Cũng như ở hầu hết các nơi trên nước Mỹ bây giờ, thiên tai ở Colorado có thể gây thiệt hại lớn về tài sản, nhưng hạn chế tới mức thấp nhất thương vong của con người. Các cư dân vùng thiên tai được cứu hộ rất tốt. Đa số người chết là những người lớn tuổi bị kẹt trong các căn nhà hay do sức chịu đựng kém hơn. Ngày 19-9, trực thăng đã vận chuyển được gần 1.200 cư dân ra khỏi vùng núi phía bắc Denver, nơi ngày 12-9 chịu lượng mưa tới hơn 9 inch. Có thêm gần 200 người đã chọn ở lại cố thủ trong nhà mình.

Tuy nhiên tình trạng ô nhiễm do mưa lũ, đặc biệt là rò rỉ dầu ở bang có trữ lượng dầu mỏ lớn và hoạt động khai thác dầu khí phát đạt này, đang gây nhiều quan ngại. Ngày 19-9, các thanh tra bang đã báo cáo có 10 vụ tràn dầu. Trong đó có 2 vụ rò rỉ dầu từ những bồn chứa ở Milliken và Firestone khiến hơn 17.400 gallon dầu bị tràn ra sông St. Vrain. Nhưng theo giới hữu trách, đáng lo nhất là hàng triệu gallon chất thải, cống rãnh và những chất độc hại từ cuộc sống gia đình, sản xuất nông nghiệp, kinh doanh và công nghiệp bị tràn ra môi trường thiên nhiên. Nhiều vùng thị tứ, nước cống dâng lên tới vài feet.

Nước cống rãnh tràn vào tầng hầm một ngôi nhà ở thành phố Boulder ngày 14-9-2013. (Photo by Jeremy Papsso/Daily Camera/AP)

Kênh truyền hình thời sự CNN cho biết: gần 18.000 ngôi nhà ở bang có hơn 5 triệu dân này đã bị thiệt hại. Tại thị trấn Lyons cách Boulder chừng 15 dặm, ngôi nhà mẹ của anh Abe Vasquez mất 79 năm để xây dựng nên, giờ bị xóa sổ chỉ sau 24 giờ.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

(Từ Denver, Colorado 20-9-2013)