Ảnh: Internet. Thanks.

Chủ nhân của KickAssTorrents (KAT) – dịch vụ torrent lớn nhất thế giới, đã bị cảnh sát Ba Lan bắt giữ ngày 21-7-2016. Đó quả là một tin chấn động đối với những người bao năm nay chuyên tải các phần mềm, phim ảnh, sách,… thuộc dạng xâm phạm bản quyền trí tuệ trên toàn thế giới. Ảnh hưởng đã xảy ra lập tức sau khi hàng loạt tên miền của dịch vụ chia sẻ miễn phí (trái phép) các tài sản trí tuệ này cũng đã bị phong tỏa theo lệnh của tòa án Liên bang Mỹ ở thành phố Chicago (Mỹ).

Tất nhiên với phương thức hoạt động của KAT, chiến dịch triệt phá “trùm phát tán tài sản trí tuệ lậu” này có tiếng vang và tầm ảnh hưởng hơn hẳn vụ Bộ Tư pháp Mỹ đánh sập website chia sẻ nội dung số Megaupload hồi tháng 1-2012.

Nếu như trong tội phạm trộm cắp truyền thống có hành vi tàng trữ và tiêu thụ tài sản do trộm cắp, vấn nạn xâm phạm bản quyền trí tuệ có thêm công đoạn tàng trữ và chia sẻ các tài sản do xâm phạm bản quyền. Có thể nói rằng, vụ Megaupload trước đây và vụ KAT hiện nay là hai điển hình cho hành vi chia sẻ các nội dung số bị xâm phạm bản quyền trí tuệ. Không chỉ khác nhau về quy mô, chúng còn là đại diện cho 2 phương thức chia sẻ khác nhau.

MEGAUPLOAD TÀNG TRỮ LẬU

Ảnh: Internet. Thanks.

Vào tháng 3-2005, Công ty online Megaupload được đăng ký thành lập tại Hong Kong với quy mô hoạt động toàn thế giới trong ngành hosting. Chủ nhân của nó là Kim Dotcom (tên thật là Kim Schmitz, sinh năm 1974). Đây là một con người phức tạp. Dotcom sinh ở miền tây nước Đức, mang hai quốc tịch Đức và Phần Lan, nhưng định cư ở New Zealand. Theo từ điển bách khoa Wikipedia, Dotcom chỉ học tới bậc trung học cơ sở, hiện là doanh nhân, nhà kinh doanh, nhà âm nhạc và nhà sáng lập đảng chính trị Internet ở New Zealand. Dotcom bắt đầu nổi tiếng ở Đức vào thập niên 1990 là một doanh nhân Internet nhí tự phong, và có “chiến tích” xâm nhập mạng máy tính an ninh của cơ quan Hàng không – Không gian Mỹ (NASA), Lầu Năm góc Mỹ và ngân hàng Citibank (Mỹ). Năm 1994, Dotcom bị kết tội lừa đảo máy tính và gián điệp dữ liệu, nhưng chỉ phải lãnh 2 năm tù treo do phạm tội khi chưa đủ tuổi. Tới năm 2003, Dotcom lại lãnh mức án tương tự với tội kinh doanh nội bộ và và tham ô.

Megaupload trở nên khét tiếng trong giới công nghệ khi trở thành nơi cho mọi người chia sẻ miễn phí các nội dung số (phần mềm, sách báo, phim ảnh,…) mà họ có được (hoặc mua về xài rồi nổi máu hào hiệp tung ra cho bá tánh cùng hưởng, hoặc ăn cắp bản quyền). Website này có tới hơn 150 triệu người dùng đăng ký, trong đó có 82,5 triệu khách ruột, bình quân mỗi ngày có khoảng 50 triệu khách truy cập. Dotcom đã bị Bộ Tư pháp Mỹ truy tố về tội xâm phạm bản quyền trí tuệ cùng một lô lốc tội danh khác như rửa tiền, gian lận và lừa đảo qua mạng. Dotcom đã bị Mỹ cáo buộc gây thiệt hại cho ngành giải trí 500 triệu USD thông qua việc cung cấp lậu các tác phẩm trên website Megaupload. Tháng 1-2012, theo yêu cầu của Mỹ, cảnh sát New Zealand khám xét nhà Dotcom tại Auckland và bắt giam ông ta. Dotcom khai với tòa rằng Megaupload đã lưu giữ 12 tỷ file dữ liệu cho hơn 100 triệu người dùng. Từ đó tới nay, Dotcom đang trong cuộc chiến chống lại lệnh dẫn độ sang Mỹ xét xử. Ngày 23-12-2015, một thẩm phán cấp quốc gia ở New Zealand phán quyết Dotcom có thể bị dẫn độ qua Mỹ. Dotcom đã lập tức kháng cáo và quy trình thụ lý của Tòa án Tối cao sẽ mất nhiều năm nữa.

Khác với KAT, Megaupload hoạt động theo phương thức truyền thống là nơi cho mọi người tải các nội dung số lên lưu trữ và phát tán cho bất cứ ai cần. Do trực tiếp lưu trữ các tài sản xâm phạm bản quyền này, Megaupload đã sập đổ hoàn toàn sau khi các máy chủ bị nhà chức trách tịch thu. Tuy nhiên, tháng 1-2013, tức chỉ ít tháng sau khi bị tóm cổ với website Megaupload, Dotcom đã lập một dịch vụ lưu trữ đám mây khác với tên Mega. Lần này, Mega dùng công nghệ mã hóa để ngăn chặn nhà chức trách hay bên thứ ba nào “trinh sát” sự riêng tư của người dùng. Hãng tin Anh BBC (11-7-2016) cho biết Dotcom đã có kế hoạch hồi sinh lại hệ thống lưu trữ dữ liệu Megaupload vào tháng 1-2017, lần này hứa hẹn hoành tráng hơn.

KICKASSTORRENTS MÔI GIỚI LẬU

Ảnh: Internet. Thanks.

Với 28 phiên bản ngôn ngữ, hơn 50 triệu người dùng thật sự mỗi tháng, tức bình quân mỗi ngày có gần 2 triệu người truy cập, giá trị ròng ước tính lên tới 54 triệu USD, KickAssTorrents là dịch vụ chia sẻ dữ liệu giao thức BitTorrent lớn nhất thế giới. KAT do Artem Vaulin, một người Ukraine năm nay 30 tuổi, thành lập năm 2008.

Đầu tiên, ID e-mail của Vaulin đã bị Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) tóm được khi một đặc vụ ngầm của Sở Thuế vụ Mỹ (IRS) hồi tháng 3-2016 liên lạc với KAT để giao dịch quảng cáo. Sau đó, hãng Apple đã cung cấp thông tin cá nhân của Vaulin cho FBI theo yêu cầu của nhà chức trách sau khi nhân viên điều tra phát hiện một địa chỉ IP được dùng trong một vụ mua hàng trên Apple iTunes trùng với một địa chỉ IP được dùng để đăng nhập tài khoản Facebook của KAT. Cụ thể là IP 109.86.226.203 được dùng để giao dịch trên iTunes ngày 31-7-2015. Từ đó, chủ nhân của KAT đã bị theo dõi. Và ngày 21-7-2016, khi Vaulin thực hiện một vụ thanh toán tại một của hàng Apple Store ở Ba Lan, cảnh sát Ba Lan đã lần theo dấu vết lập tức bắt giữ “con cá mập” này theo yêu cầu của phía Mỹ. Có nhiều khả năng Ba Lan sẽ cho dẫn độ Vaulin sang Mỹ xử lý.

Theo thông cáo báo chí của Bộ Tư pháp Mỹ ngày 20-7-2016, Vaulin bị phía Mỹ truy tố về 1 tội danh âm mưu xâm phạm bản quyền, 1 tội danh âm mưu rửa tiền, và 2 tội danh xâm phạm bản quyền. Chỉ riêng tội rửa tiền ở Mỹ có mức án tối đa tới 20 cuốn lịch.

Trợ lý Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Caldwell cho biết: “Vaulin bị buộc tội điều hành website chia sẻ file lậu có đông người truy cập nhất thế giới, chịu trách nhiệm cho việc phát hành lậu số file bị xâm phạm bản quyền có tổng trị giá hơn 1 tỷ USD. Trong nỗ lực thoát khỏi nhà chức trách, Vaulin đã sử dụng các server đặt ở nhiều nước trên khắp thế giới và di chuyển các domain của mình sau mỗi lần bị phong tỏa và khởi kiện.”

Vaulin mở dịch vụ KAT để kiếm tiền trên các công sức sáng tạo của người khác. Tất nhiên anh ta không mua bán các món xâm phạm bản quyền tác giả mà chỉ khai thác chúng để kiếm tiền từ quảng cáo dựa trên số người truy cập khổng lồ vào KAT. Theo hồ sơ dày 50 trang được lập bởi Jared Der-Yeghiayan, một đặc vụ của Bộ An ninh Nội địa Mỹ (HIS), vào năm 2016, doanh thu từ quảng cáo của KAT ước chừng từ 12,5 tới 22,3 triệu USD mỗi năm.

Nhà chức trách Costa Rica và Philippines cũng đã được báo động và hai cơ quan điều tra của Mỹ đã có thể phong tỏa hai domain kat.cr và kat.ph của KAT đăng ký ở hai nước này. Các domain bị phong tỏa khác có kickasstorrents.com, kickass.to, kastatic.com, kickass.so, thekat.tv.

Cũng giống như dịch vụ The Pirate Bay tương tự, KAT không lưu giữ các file xâm phạm bản quyền như ở website Megaupload. Nó chỉ cung cấp các link định dạng .torrent và .magnet để người dùng có thể tải các file nội dung từ vô số người dùng BitTorrent đang chia sẻ trên Internet. Vì thế, nhà chức trách chỉ có thể thu hồi các tên miền của KAT mà không thể đụng chạm gì tới nội dung mà nó chia sẻ.

CUỘC CHIẾN KHÔNG CÓ HỒI KẾT

Ảnh: Internet. Thanks.

Trợ lý Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Caldwell nói rằng: “Việc anh ta (chủ nhân KAT) bị bắt ở Ba Lan một lần nữa cho thấy rằng bọn tội phạm mạng có thể bỏ chạy, nhưng rồi chúng không thể lẩn trốn khỏi công lý.”

Tuy nhiên, KAT và các dịch vụ tương tự giống như đầu Phạm Nhan, chặt cái này nó sẽ mọc ra cái khác. Đó là một nhu cầu thực tế của cộng đồng công nghệ. Không ai tán dương chuyện xâm phạm bản quyền trí tuệ, nhưng người ta vẫn phải chấp nhận nó giữa một thế giới quá đa dạng và phức tạp, với đủ loại mức sống và nhận thức khác biệt nhau, thậm chí như nước với lửa. Riêng về KAT, dịch vụ này dùng những server và domain khác nhau rải ra trên khắp thế giới với vô số những bản clone. Nhà chức trách hầu như vô phương triệt hết toàn bộ các bản “nhân bản vô tính” này. Mà chỉ cần 1 bản clone tồn tại là lập tức có thêm những bản clone y chang ở đâu đó. Một số chuyên gia gọi đây là một cuộc chiến không có hồi kết (endless war) hay một cuộc chiến thất bại (lost war). Vì thế, sau vụ triệt phá KAT ngày 21-7-2016 của nhà chức trách Ba Lan và Mỹ, người ta chỉ việc ngồi chờ có ai đó reset lại DNS để cho server chứa bản clone KAT nào đó hoạt động lại với một ai khác giữ quyền quản trị (administrative right). Rồi thì đâu lại hoàn đó, cuộc chiến mèo đuổi chuột tiếp tục, càng gay cấn hơn khi không chỉ do có cầu có cung mà ở đây còn là một sự thể hiện bản lĩnh của những “soái ca” trong cái cộng đồng của những người khoái chia sẻ cho nhau cùng xài bất cứ cái gì có trong tay… không tốn tiền.

Giải pháp nào cho vấn nạn xâm phạm bản quyền trí tuệ? Người ta chỉ có thể làm giảm nhẹ hoạt động của nó khi có một liệu pháp kết hợp. Pháp luật nghiêm khắc, rõ ràng, dứt khoát vừa tạo hành lang pháp lý, vừa xây dựng nền tảng xã hội không cho phép hành vi này tồn tại. Mọi người được tuyên truyền và giáo dục, ngay từ nhỏ, để có ý thức tôn trọng tài sản người khác và có đạo đức không xâm phạm tài sản của bất cứ ai.

Một người bạn mở dịch vụ gia công vẽ phim hoạt hình cho Pháp cho biết đối tác bên Pháp yêu cầu bên gia công phải cung cấp bản quyền tất cả các phần mềm máy tính được sử dụng để vẽ tranh. Một ông bố người Việt ở Mỹ bị mấy đứa con lớn lên ở Mỹ phản ứng khi anh xài những phần mềm lậu mua về từ Việt Nam. Bọn trẻ nói mình được nhà trường dạy từ nhỏ rằng đó là hành động vừa phạm pháp, vừa không có đạo đức. Hai ví dụ nhỏ nhưng gợi nhiều suy nghĩ.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

Có thể đọc bài in trên báo Pháp Luật TPHCM Chủ nhật 31-7-2016 và trên báo Pháp Luật TP Online