Hồi trước ra đường là người ta sợ gặp tai nạn vì thiên hạ chạy ẩu theo cái mô-típ “phóng nhanh, giành đường, vượt ẩu”. Bây giờ, người đô thị bị ám ảnh bởi nỗi sợ cầm canh thứ 2, đó là “kẹt xe”. Chẳng biết nỗ lực giải quyết như thế nào mà thành phố từ chỗ chỉ kẹt xe trong giờ cao điểm tại một số điểm nóng có lưu lượng giao thông lớn, nay phát triển thành nơi nào cũng có thể kẹt xe, giờ nào cũng có thể tắt nghẽn giao thông.

Vì đâu nên nỗi? Có lẽ do nhà chức trách chưa tìm được thuốc tiên cho cái bệnh quỷ này, cũng như các giải pháp chưa được làm một cách đồng bộ.

Có một câu hỏi mà người dân đô thị luôn ong ong trong đầu và có khả năng lây nhiễm rộng. Đó là phải chăng đã hết thuốc chữa và các thế hệ phải chấp nhận chung sống hòa bình với căn bệnh kinh niên kẹt xe.

Thầy lang bắt mạch nói rằng kẹt xe ngoài những nguyên nhân đặc thù có liên quan tới sức chịu đựng và cách quy hoạch của hệ thống giao thông, còn có mối quan hệ qua lại với tệ chạy xe ẩu. Và bất cứ liệu pháp nào cũng phải có tính toàn diện bao gồm cả hai phạm trù luật pháp giao thông và văn hóa giao thông. Nói cách khác là người tham gia giao thông phải tuân thủ luật pháp và có văn hóa.

Chính vì tình cảnh loay hoay trong việc giải quyết vấn nạn giao thông giống như chàng hiệp sĩ cà tửng Don Quichot đánh với những chiếc cối xay gió mà người ta đang đặt nhiều kỳ vọng vào dự án xây dựng TP.HCM trở thành một thành phố thông minh và văn minh hiện đại vừa được UBND TP.HCM chính thức khởi động từ đầu năm 2017. Xin lưu ý, không phải chỉ thông minh (về công nghệ) mà còn bao gồm cả văn minh hiện đại (về văn hóa).

Để coi công nghệ vốn được xem là một cây đũa thần của ông Bụt có thể góp phần giải quyết bài toán giao thông đô thị ra sao?

Thật ra, mọi chuyện rất cụ thể và thậm chí đã có sẵn.

Camera giao thông và bản đồ số

Trong những năm gần đây, TP.HCM đã có gắn những hệ thống camera giao thông của một số đơn vị. Giải pháp ở đây là một mặt mở rộng liên thông, chia sẻ dữ liệu và quy về đầu mối là những trung tâm điều phối giao thông từng khu vực; mặt khác đẩy nhanh tiến độ phủ camera giao thông kết hợp an ninh rộng khắp thành phố. Hệ thống camera này không phải chỉ đơn giản dùng để thu thập chứng cứ hòng phạt nguội những người vi phạm giao thông, mà cái quan trọng hơn cả là giúp cơ quan điều phối giao thông nắm bắt tình hình giao thông thực tế theo thời gian thực để có những biện pháp xử lý kịp thời. Chẳng hạn, khi phát hiện một nơi nào đang ùn tắc giao thông nghiêm trọng và có nguy cơ kéo dài, bên cạnh việc điều ngay cảnh sát giao thông tới xử lý, cơ quan chức năng có thể điều hướng cho các phương tiện đang lưu thông từ xa để tránh gây thêm áp lực giao thông cho nơi đang nóng. Muốn vậy thì phải có hệ thống thông báo thông suốt. Có thể dùng hệ thống phát thanh FM, tin nhắn SMS, tin nhắn trên các mạng xã hội như Facebook, Zalo, Twitter,… dựa trên tín hiệu GPS của người và phương tiện đang lưu thông ở những khu vực đó. Các hãng taxi sẽ thông báo qua hệ thống liên lạc nội bộ cho các tài xế của mình. Các bảng điện tử giao thông bên đường cũng chạy các thông báo.

TP.HCM hiện có lợi thế là hệ thống VOV Giao thông hoạt động rất hiệu quả mà cơ quan điều phối giao thông có thể phối hợp khai thác khi cần. Rất nhiều tài xế taxi đã mở kênh FM này để nắm bắt tình hình giao thông.

Ở Singapore, mỗi khi ở đâu xảy ra tai nạn giao thông gây tắc đường hay bị kẹt xe, tài xề taxi được thông báo trên màn hình bản đồ hành trình của xe và qua hệ thống liên lạc của hãng taxi. Nhờ vậy mà họ biết đường để tránh từ xa.

Từ tháng 10-2016, bản đồ số Google Maps cũng bắt đầu có thêm tính năng thông báo theo thời gian thực tình trạng giao thông và các điểm tắc nghẽn giao thông tại một số thành phố lớn ở Việt Nam. Tính năng này trước nay rất “lợi hại” ở Mỹ.

Thành phố thông minh, thương mại và chính quyền điện tử

Đề án thành phố thông minh (smart city) của TP.HCM được xây dựng từ và trên nền tảng hoàn thiện chính quyền điện tử. Khi chưa thể quản lý và điều hành toàn thành phố bằng các công cụ thông minh, thành phố vẫn có được những lợi ích ngay lập tức từ việc số hóa và kết nối thông minh ở từng lĩnh vực, từng ngành, từng cơ quan.

Trong những năm gần đây nằm trong chương trình cải cách hành chính, TP.HCM đã xây dựng được cổng dịch vụ hành chính công Một cửa Điện tử, nơi người dân có thể vào Internet để thực hiện ngày càng nhiều thủ tục hành chính. Người dân có thể nộp hồ sơ qua Internet và nhận kết quả qua trang web, e-mail hay tin nhắn SMS. Với những thủ tục không cần phải trực tiếp đến cơ quan hữu trách, người dân có thể nhận được kết quả qua bưu điện. Còn với những thủ tục cần hồ sơ gốc, người dân chỉ cần đến cơ quan công quyền ở bước cuối cùng.

Hoạt động mua bán trên Internet đang phát triển nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Giờ đây, người ta có thể ngồi tại nhà hay văn phòng để lên Internet đặt mua hàng hóa và dịch vụ theo hình thức online. Chính đội quân các nhà chuyển phát hàng nhanh ngày càng đông và hình thức thanh toán linh hoạt, trong đó được ưa chuộng nhất là thanh toán khi nhận hàng COD, đang giúp cho hoạt động mua bán online thêm mở rộng.

Chính quyền điện tử và thương mại điện tử quả thật đã đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho các bên. UBND TP.HCM cho biết từ khi áp dụng hình thức phát hành thư mời họp và báo cáo qua e-mail, chính quyền TP đã tiết kiệm được hàng tỷ đồng chi phí vận chuyển thư theo lối truyền thống. Còn về mặt giao thông ư? Việc có thể làm những thủ tục hành chính công và mua bán hàng hóa, dịch vụ qua Internet giúp giảm đáng kể lượng người chạy xe trên đường.

Thế giới hiện nay có 54% số dân sống tại các thành thị. Dự báo tới năm 2050, tỷ lệ này sẽ tăng lên thành 70%. Có nghĩa là các đô thị sẽ thêm đông người, có nhiều xe hơn và hậu quả là càng tắc nghẽn giao thông hơn.

Giới nghiên cứu nói rằng để giải quyết hiệu quả vấn nạn giao thông, các thành phố càng phát triển thì cần càng thông minh hơn. Thành phố thông minh gắn liền với đi lại thông minh. Người ta tin rằng với hệ thống thông tin liên lạc được kết nối và thông suốt, với các loại hình dịch vụ được thực hiện qua Internet, kết hợp với việc điều hành giao thông thông minh, thế giới sẽ sớm thoát khỏi nỗi ám ảnh kinh hoàng: kẹt xe.

Cho tới nay, dường như việc quản lý đô thị vẫn thiếu một nhạc trưởng có đủ tài và đủ quyền.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

+ Ảnh: Internet.

+ Có thể đọc bài in trên báo Pháp Luật TP.HCM Chủ nhật 19-3-2017 hay trên báo Pháp Luật TP Online

cof