Bộ máy quản lý nhà nước mới ở Việt Nam sau sắp xếp phải được, và chỉ có thể đạt hiệu quả, khi được vận hành trên nền tảng công nghệ số với mô hình Chính quyền số. Và vì lẽ đó, mọi công chức giờ đây ngoài các tiêu chuẩn, kỹ năng chính còn phải là những công chức số, có kỹ năng sử dựng thành thạo các ứng dụng số, đặc biệt là các ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI. Nói cho gọn, công chức hiện nay phải đáp ứng thêm tiêu chuẩn kỹ năng số, kỹ năng AI.

Cán bộ phường Bình Tiên (TP HCM) ứng dụng công nghệ hỗ trợ người dân làm thủ tục công trực tuyến. (Ảnh: HOÀNG TRIỀU/NLĐ/Internet. Thanks)

AI giúp gì cho công chức trong kỷ nguyên số và AI?

Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng được tích hợp vào công việc của công chức, với tiềm năng tăng hiệu quả công việc, nghĩa là sẽ giúp phục vụ người dân tốt hơn. Các công cụ AI có thể tự động hóa các nhiệm vụ thường lệ, giải phóng thời gian cho công việc phức tạp hơn và tăng cường khả năng ra quyết định thông qua phân tích dữ liệu.

AI có thể tự động hóa các tác vụ như soạn thảo tài liệu, cập nhật hồ sơ và quản lý lịch trình của nhân viên, có khả năng tiết kiệm đáng kể thời gian. Một thử nghiệm với 20.000 công chức ở Anh cho thấy việc công chức ứng dụng Ai có thể giúp tiết kiệm thời gian hàng năm gần hai tuần cho mỗi người.

AI có thể cải thiện khả năng ra quyết định của công chức. AI sẽ phân tích các tập dữ liệu lớn để xác định xu hướng, dự đoán nhu cầu và cung cấp thông tin chi tiết giúp định hướng chính sách và cung cấp dịch vụ. Các công cụ hỗ trợ AI có thể hợp lý hóa tương tác của công dân, cá nhân hóa dịch vụ và cải thiện khả năng tiếp cận thông tin.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc ứng dụng AI trong cơ quan nhà nước cũng đòi hỏi ở công chức các kỹ năng mới. Cụ thể, công chức cần phát triển các kỹ năng sử dụng và giải thích các công cụ AI; đồng thời hiểu được các cân nhắc về mặt đạo đức để tránh lạm dụng AI vào những mục đích cá nhân và có hại.

Công chức thế giới chung sống với AI

Quả là không còn có thể có được sự lựa chọn nào khác cho công chức trong quốc gia số, mà cụ thể là chính phủ số. Một khi AI đã trở thành một thành phần tích hợp ngày càng sâu rộng vào công nghệ số, công chức số bắt buộc cũng phải là công chức AI – ở đây có nghĩa là công chức phải thành thạo ứng dụng AI trong công việc của mình.

Anh là nước đứng thứ ba (sau Mỹ và Trung Quốc) trong Top 10 nước ứng dụng AI hàng đầu thế giới, theo xếp hạng của Đại học Stanford (Mỹ). Từ mùa Thu 2025, tất cả công chức ở Anh và xứ Wales sẽ được đào tạo thực tế về cách sử dụng AI để đẩy nhanh công việc của họ. Đây là một phần trong chiến dịch của chính phủ nhằm cải tổ công chức và cải thiện năng suất của công chức. Chính phủ cho biết các công chức sẽ được giao nhiệm vụ tìm ra cách họ có thể sử dụng công nghệ AI để hợp lý hóa công việc của chính mình bất cứ khi nào có thể.

Theo báo The Guardian, hồi tháng 3-2025, có thông báo rằng các công chức Anh sẽ được yêu cầu tuân thủ một “câu thần chú” rằng: “Không ai nên dành thời gian thực chất của mình cho một nhiệm vụ mà kỹ thuật số hoặc AI có thể thực hiện tốt hơn, nhanh hơn và đạt cùng chất lượng và tiêu chuẩn cao”. Chương trình đào tạo thực hành sẽ cung cấp cho tất cả các công chức kiến ​​thức ở cấp độ làm việc về AI và cho thấy cách AI được sử dụng để cắt giảm thời gian dành cho các nhiệm vụ hằng ngày. Một chương trình thí điểm AI gần đây của chính phủ Scotland đã sử dụng bộ công cụ AI mang tên Humphrey để sàng lọc các phản hồi tham vấn về việc quản lý phẫu thuật thẩm mỹ như các thủ thuật làm đầy môi và thấy rằng kết quả của AI tương tự như kết quả do con người tạo ra nhưng nhanh hơn. Cho tới tháng 6-2025, chưa có quyết định nào được đưa ra về việc triển khai rộng rãi hơn, nhưng chính phủ cho biết trong 500 cuộc tham vấn hằng năm, công cụ AI này có thể giúp các công chức tránh khỏi tới 75.000 ngày phân tích mỗi năm, giúp chính phủ tiết kiệm 20 triệu bảng Anh chi phí nhân sự.

Vào tháng 2-2025, Tổ chức UNESCO của Liên Hiệp Quốc đã kết thúc Khóa đào tạo toàn cầu về Trí tuệ nhân tạo (AI) cho khu vực công kéo dài sáu tuần, trang bị cho các viên chức nhà nước kiến ​​thức tiên tiến để tích hợp AI vào các dịch vụ của chính phủ trong khi vẫn bảo vệ quyền con người. Được triển khai ở 31 nước với sự hợp tác của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), khóa học này giải quyết nhu cầu ngày càng tăng trên toàn cầu về chuyển đổi số trong khu vực công.

Khóa đào tạo AI online của UNESCO.

Ngay từ năm 2021, UNESCO đã ra mắt Chương trình AI cho khu vực công (Programme on AI for the Public Sector) nhằm mục đích giúp các chính phủ phát triển năng lực thể chế cho quá trình chuyển đổi số dựa trên quyền con người. Chương trình này hỗ trợ công chức các nước trong việc thiết kế các dịch vụ công minh bạch, hiệu quả và toàn diện được hỗ trợ bởi AI.

Ở Ma-rốc, một quốc gia Bắc Phi, quá trình chuyển đổi số nhanh chóng của các hệ thống công đã cải thiện tương tác giữa chính phủ và người dân. Việc tích hợp trí tuệ nhân tạo lại đặt ra những thách thức mới do những hạn chế về mặt cấu trúc và kỹ thuật. Một cuộc nghiên cứu theo phương pháp tiếp cận định lượng đã được tiến hành nhằm khám phá sự cởi mở của công chức Ma-rốc trong việc áp dụng các giải pháp AI và xem xét vai trò của quản lý thay đổi trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình này. Các phát hiện cho thấy rằng trong khi các công chức trẻ cởi mở hơn với AI, hơn 40% số người được hỏi chỉ ra rằng kỹ năng số không đủ chính là rào cản lớn đối với việc tích hợp AI. Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của các chiến lược quản lý thay đổi hiệu quả, nhấn mạnh rằng sự lãnh đạo mạnh mẽ và giao tiếp rõ ràng là điều cần thiết để thúc đẩy khả năng tiếp nhận AI và bảo đảm sự tích hợp liền mạch trong khu vực công của Ma-rốc.

Huấn luyện kỹ năng AI cho công chức

Tại buổi làm việc giữa ông Nguyễn Văn Được, Chủ tịch UBND TP HCM, và bà Sarah Kemp, Phó Chủ tịch phụ trách Quan hệ Chính phủ quốc tế toàn cầu của Tập đoàn Intel, diễn ra ở TP HCM chiều 8-7-2025, TP HCM và Tập đoàn Intel đã thông báo việc hai bên phối hợp triển khai chương trình đào tạo nhân lực trong lĩnh vực AI, trong đó tập trung vào cán bộ, công chức, những người đã và sắp đi làm của thành phố. Bà Sarah Kemp cho biết Tập đoàn Intel là một trong những công ty công nghệ đầu tiên triển khai công tác hợp tác công tư với Việt Nam về đạo tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực AI. Hiện chương trình đào tạo nhân lực trong lĩnh vực AI của Intel tại TP HCM tập trung vào đối tượng cán bộ, công chức nhà nước và sinh viên đã tốt nghiệp, người đã đi làm, sắp đi làm có nhu cầu về ứng dụng AI. Hai bên đã thành lập tổ công tác để triển khai nghiên cứu khung hợp tác, nội dung chương trình đào tạo,… trong đó Intel Việt Nam cung cấp tài liệu đào tạo, Khu Công nghệ cao TP HCM (SHTP) cung cấp đối tượng đào tạo.

Thực tế, việc đào tạo AI cho công chức nói chúng chỉ cần ở mức độ phổ quát là trang bị các kỹ năng sử dụng thành thạo các ứng dụng AI trong cơ quan Nhà nước. Cần xóa bỏ tâm lý ngán ngại, coi AI là cái gì đó cao siêu mà người bình thường khó thể tiếp cận. Các công chức không phải là các chuyên gia về AI hay kỹ thuật viên về AI. Hiện nay, AI đang được tích hợp ngày càng sâu rộng vào các ứng dụng, dịch vụ hành chính công. Yêu cầu cấp thiết là các công chức, ngay từ cơ sở, biết khai thác tối ưu các ứng dụng này trong công việc hằng ngày.

TP HCM trong năm 2025 đã chủ động về yêu cầu này. Năm 2025 được xem là cột mốc quan trọng trong hành trình chuyển đổi số toàn diện của TP HCM. Bắt đầu từ tháng 3-2025, Thành phố đã chủ động triển khai chương trình bồi dưỡng nguồn nhân lực AI trong cơ quan nhà nước, không chỉ dừng lại ở việc giới thiệu thành tựu AI, mà hướng đến việc tái cấu trúc tư duy hành chính, xây dựng đội ngũ công chức “đa nhiệm”, thích nghi nhanh và làm chủ công nghệ. Các lớp học ứng dụng AI này có tính “thực học, thực hành”, được thiết kế bám sát thực tế, mô phỏng các tình huống công vụ mà cán bộ thường gặp, từ quản lý văn bản, tạo kế hoạch công tác, lập báo cáo định kỳ cho đến xây dựng bản trình chiếu phục vụ hội nghị.

Ngày 7-7-2025, Thành Đoàn TP HCM đã phối hợp cùng các đơn vị tổ chức Lễ ra quân các đội hình thanh niên tình nguyện hỗ trợ vận hành mô hình chính quyền hai cấp và cung cấp dịch vụ công trực tuyến tại các xã, phường, đặc khu trên địa bàn thành phố. Các đội thanh niên này sẽ hỗ trợ cán bộ, công chức chính quyền cấp xã, phường trong các công việc hành chính cơ bản; nhập liệu hệ thống, sắp xếp và số hóa hồ sơ; thao tác phần mềm, ứng dụng phục vụ công tác chuyên môn; hướng dẫn người dân thao tác trên các nền tảng dịch vụ công trực tuyến; hỗ trợ cài đặt, sử dụng ứng dụng VNeID, tài khoản định danh điện tử; tuyên truyền, hỗ trợ người dân tiếp cận Cổng Dịch vụ Công Quốc gia.

Công chức thế hệ 2025 phải là công chức có thể ứng dụng AI để phục vụ công dân.

Bài đã in trên báo Người Lao Động Chủ nhật 13-7-2025 và trên báo NLĐ Online.

ANH PHÚC