Châu Âu đang nỗ lực thu hẹp khoảng cách về trí tuệ nhân tạo AI với Mỹ và Trung Quốc bằng cách triển khai siêu máy tính quy mô cực lớn (exascale supercomputer) JUPITER (Sao Mộc). Siêu máy tính thuộc Trung tâm Siêu máy tính Jülich Supercomputing Centre có khả năng xử lý vượt ngưỡng một tỷ tỷ phép tính mỗi giây (exascale) này do Eviden (Pháp) và ParTec (Đức) cùng xây dựng và đặt ở Đức. Nhiệm vụ của JUPITER là tăng sức mạnh xử lý cho việc huấn luyện AI, dự báo thời tiết, và nghiên cứu bộ não.

Báo Ấn Độ The Times of India (6-9-2025) viết rằng: Thật không phải là quá đáng khi nói Châu Âu là một “con vịt đẹt” (laggard) trong công nghệ. Cho tới nay vẫn chỉ có một số ít công ty công nghệ Châu Âu đạt tới quy mô và được ghi nhận đẳng cấp toàn cầu. Tình trạng này không khác trong cuộc đưa về AI mà hiện đang do Mỹ và Trung Quốc thống lĩnh.

Lễ khánh thành siêu máy tính JUPITER tại Jülich (Đức) ngày 5-9-2025.

Châu Âu tất nhiên đang nỗ lực thay đổi cuộc chơi này. Ngày 5-9-2025, siêu máy tính exascale JUPITER nhanh nhất và mạnh nhất của Châu Âu (mạnh thứ 4 thế giới cho tới nay) đã được chính thức khánh thành. Thủ tướng Đức Friedrich Merz tuyên bố rằng siêu máy tính mới này có thể giúp Châu Âu “bắt kịp và cùng bước” với các nước dẫn đầu về AI như Mỹ và Trung Quốc.

Các chuyên gia coi siêu máy tính JUPITER là một bước tiến quan trọng đối với Châu Âu trong lĩnh vực AI. Một báo cáo gần đây của Đại học Stanford Univeristy (California, Mỹ), cho biết: Trong năm 2024, các cơ sở của Mỹ đã tạo ra được 40 mô hình AI nổi bật, trong khi Trung Quốc có 15 và Châu Âu chỉ có 3.

Theo phóng viên hãng tin Pháp AFP có mặt tại lễ khánh thành siêu máy tính JUPITER ở Đức, Thủ tướng Friedrich Merz thừa nhận cuộc đua “sít sao” (neck-and-neck race) giữa Mỹ và Trung Quốc trong việc thống lĩnh lĩnh vực AI. Tuy nhiên, ông tuyên bố rằng Châu Âu vẫn còn có thể thu hẹp khoảng cách, nhấn mạnh rằng nhu cầu về “năng lực điện toán chủ quyền” (sovereign computing capacities) như một vấn đề về cả sức cạnh tranh kinh tế lẫn an ninh quốc gia.

Siêu máy tính exascale JUPITER của Châu Âu được xây dựng bởi Eviden (thuộc tập đoàn công nghệ Atos của Pháp) và tập đoàn PatTec của Đức. Và điều đáng nói là nó chạy bằng các chip của NVIDIA (Mỹ) – tức là vẫn phải phụ thuộc vào công nghệ của Mỹ.

Siêu máy tính exascale JUPITER có sức mạnh xử lý 1 ExaFLOP/s (1 tỷ tỷ phép tính/giây), tương đương sức mạnh xủ lý của 1 triệu chiếc smartphone hay 10 triệu chiếc desktop PC tiêu chuẩn. Cung cấp sức mạnh cho JUPITER là 24.000 con siêu chip NVIDIA Grace Hopper GH200, có khả năng huấn luyện AI với sức mạnh hơn 40 ExaFLOP/s, xử lý 100 tỷ tham số mỗi tuần. Siêu máy tính có một booster module với 5.900 accelerating compute node. Sảnh JUPITER Data Hall có khả năng lưu trữ với 370 Petabyte tape (băng), 300 Petabyte disc (đĩa) và 30 Petabyte Flash (bộ nhớ Flash). Kết nối interconnect cao tốc tới 51.000 link. Theo xếp hạng hiệu quả năng lượng Green500 vào tháng 6-2025, JUPITER đạt hạng 1 toàn cầu về JEDI module (nguyên mẫu của JUPITER) và hạng 20 toàn cầu về Booster module. Cụ thể, JUPITER đạt 60 gigaflops per watt.

NVIDIA, nhà cung cấp siêu chip cho JUPITER, cho biết: Dựa trên kiến ​​trúc làm mát bằng chất lỏng BullSequana XH3000 của Eviden, JUPITER có thể chạy 1 tỷ tỷ (quintillion) phép tính FP64 mỗi giây và dự kiến ​​cung cấp hiệu suất AI lên tới 90 exaflop, mang lại tốc độ nhanh hơn gấp đôi cho tính toán hiệu năng cao và khối lượng công việc AI so với hệ thống nhanh nhất tiếp theo ở Châu Âu.

Theo IEEE Spectrum, kế hoạch exascale JUPITER đã được khởi động nghiêm túc vào năm 2018 với việc thành lập Liên doanh Điện toán Hiệu năng Cao Châu Âu (European High-Performance Computing Joint Undertaking, EuroHPC JU). Dự án đã phát triển trong suốt những năm đại dịch COVID-19. Năm 2024, nguyên mẫu JEDI và module hệ thống chuyển đổi JETI đã được đưa vào hoạt động, và JUPITER đã được lắp đặt hoàn chỉnh vào cuối tháng 4-2025. Châu Âu đang có kế hoạch xây dựng hệ thống exascale thứ hai, một cỗ máy trị giá 544 triệu euro mang tên Alice Recoque và được đặt tại Bruyères-le-Châtel, phía nam Paris (Pháp).

Xin mời xem video.

N.L.