Mục tiêu chính của Luật An ninh Mạng 2025 (vừa được Quốc hội Khóa XV thông qua ngày 10-12-2025 tại Kỳ họp thứ 10) tất nhiên là để tăng cường hành lang pháp lý về mạng, giúp bảo đảm an toàn hơn trên không gian mạng.

Luật An ninh Mạng 2025 (sẽ có hiệu lực từ ngày 1-7-2026) về cơ bản là được soạn thảo trên cơ sở hợp nhất Luật An ninh Mạng 2018 và Luật An toàn thông tin Mạng 2015, nhằm tinh gọn đầu mối quản lý, và tạo hành lang pháp lý thống nhất. Nhưng điều nổi bật là nó đáp ứng hoạt động mạng trong thời đại mới, đặc biệt trong kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo AI.

Dĩ nhiên, luật mới, bao gồm luật được sửa đổi, là để hoàn thiện hay xây dựng hành lang pháp lý, hoàn thiện các điều luật hiện hành qua quá trình cọ xát với thực tế cuộc sống, đồng thời bịt các lỗ hổng pháp lý phát sinh trong cuộc sống thực tế hiện hành mà luật chưa theo kịp.

Ảnh do AI Google Gemini tạo. Thanks.

Với Luật An ninh Mạng 2025, người dân kỳ vọng với nhiều yêu cầu, và thực tế cũng đã được tiếp thu để trở thành những điểm mới, trong việc bảo đảm an toàn mạng và đặc biệt là cách ứng phó với các ứng dụng AI – bùng nổ toàn cầu từ cuối năm 2022 và hiện đang tác động tới mọi ngõ ngách cuộc sống, bao gồm cả ở Việt Nam. Có thể nói, với đặc thù của mình, trong đó có việc phủ rộng Internet trong những tốp đầu thế giới, tỷ lệ người dân có thiết bị di động thông minh và sử dụng Internet cũng thuộc hàng đầu thế giới, Việt Nam nằm trong số những nước có nguy cơ về an ninh mạng rất cao.

Theo nhận định, Luật An ninh Mạng 2025 là bước hoàn thiện quan trọng nhằm tăng cường bảo vệ an ninh mạng, ứng phó hiệu quả với tội phạm mạng và củng cố năng lực quản lý nhà nước trong bối cảnh số hóa mạnh mẽ.

Luật An ninh Mạng 2025 có những cái mới nổi bật. Lần đầu tiên Luật được bổ sung quy định bảo vệ nhóm yếu thế trên không gian mạng, bao gồm trẻ em, người cao tuổi và người gặp khó khăn về nhận thức. Luật cũng bổ sung quy định về hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm mạng, phù hợp bối cảnh an ninh mạng đã trở thành thách thức toàn cầu. Luật đã nội luật hóa các công ước quốc tế về chống tội phạm mạng, đặc biệt là Công ước Hà Nội (tên đầy đủ là Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng) được cộng đồng quốc tế mở ký tại Hà Nội hồi hạ tuần tháng 10-2025, bước đầu có đại diện 72 quốc gia cùng ký kết. 

Hành lang pháp lý đối với hoạt động mạng giờ đây càng được củng cố và cụ thể hơn. Chẳng hạn, Luật đã liệt kê hàng loạt hành vi vi phạm phổ biến như: xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác; lừa đảo chiếm đoạt tài sản; tổ chức đánh bạc online; quảng cáo, mua bán hàng hóa cấm; vi phạm bản quyền; giao dịch trái phép thông tin thẻ tín dụng, tài sản mã hóa; làm giả trang thông tin điện tử của cơ quan, tổ chức.

Riêng với một vấn đề được nhiều người quan tâm là an ninh mạng có liên quan tới AI. Nhu cầu này được đáp ứng ở mức cao hơn khi Quốc hội ngày 10-12-2025 cũng đã thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo (có hiệu lực từ ngày 1-3-2026), đưa Việt Nam trở thành một trong số ít quốc gia có khung pháp lý toàn diện về AI. Luật riêng về AI này tạo hành lang pháp lý giúp Việt Nam bắt kịp xu thế phát triển AI toàn cầu và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số. Với 35 điều được thiết kế theo nguyên tắc “quản lý để phát triển”, Luật AI này sẽ tạo cân bằng giữa kiểm soát rủi ro và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phù hợp với thông lệ quốc tế và hỗ trợ Việt Nam chủ động hội nhập với các chuẩn mực công nghệ mới.

Vì thế, Luật An ninh Mạng 2025 cũng đã cụ thể hóa một số điều của Luật Trí tuệ nhân tạo. Cụ thể, Luật có điểm mới là cấm sử dụng trí tuệ nhân tạo hoặc công nghệ mới để giả mạo hình ảnh, giọng nói, video của người khác trái pháp luật. Đây được đánh giá là bước điều chỉnh kịp thời trong bối cảnh deepfake đang trở thành công cụ phổ biến trong các hành vi lừa đảo và xâm phạm đời tư ngày càng nghiêm trọng hơn.

Thực tế, không thể coi AI như là một chủ thể của pháp luật mà công nghệ này chỉ là một công cụ, có chăng là coi như một tình tiết để tăng nặng hay giảm nhẹ khi bị sử dụng vi phạm pháp luật. Nó cũng giống như cách chúng ta hành xử với mạng Internet trước đây.

Cũng không ai có thể lường trước được những cách mà bọn tội phạm sử dụng AI để gây án trong tương lai. Vì thế, luật hiện hành thì không thể bao quát hoàn toàn các hành vi tội phạm để có chế tài cụ thể từng hành vi. Nhưng nếu như coi AI là một công cụ thì chúng ta đã có sẵn các luật định chung. Chẳng hạn, nếu kẻ tội phạm sử dụng AI để thực hiện hành vi nào vi phạm các luật định hiện hành, như Bộ Luật Hình sự, nhà chức trách đều có thể xử lý với các tội danh đó. Bộ Luật Hình sự năm 2015 này thực tế đã trải qua một số lần sửa đổi, bổ sung, mới nhất là năm 2025, nên ngày càng được hoàn thiện và cập nhật hơn.

Luật An ninh mạng 2025 đã được ban hành. Người dân lâu nay vốn khốn khổ và chịu nhiều tổn hại vì những tội phạm mạng, cả từ trong nước lẫn quốc tế, kỳ vọng nhà chức trách sẽ thực thi nghiêm minh các điều luật để bảo đảm an toàn tối đa cho người dân khi lên không gian mạng – trong bối cảnh xã hội mạng đang ngày càng song hành hơn với xã hội thật. Có thể khẳng định ngay rằng, không thể bảo đảm thực hiện thành công công cuộc chuuyển số, hướng tới xây dựng chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, công dân số nếu như không bảo đảm được an toàn cho không gian mạng. Bởi lẽ, tất cả các nền tảng số đều phải hoạt động trên không gian mạng.

Bài in trên báo Người Lao Động thứ Bảy 13-12-2025 và trên báo NLĐ Online.

PHẠM HỒNG PHƯỚC